كازیوە ساڵح: هەندێك مێدیای كوردی كاریان بووەتە سیخوڕی

كازیوە ساڵح: هەندێك مێدیای كوردی كاریان بووەتە سیخوڕی

خەندان- خەڵەف غەفور

نووسەرێكی كورد پێیوایە داعش دیاردەیەكی كولتووری سیاسی و ئایینی ناوچەكەیە و هەر  100 ساڵ جارێك دووبارە ئەبێتەوە.

كازیوە ساڵح كاندیدی دكتۆرا و هەڵگری ماجستێر لە بواری كولتوور و جینۆساید

لە زانكۆی یورك لە كەندا كە هاوكات دامەزرێنەر و سەرۆكی پرۆژەی كەندایە بۆ

دژایەتی جینۆساید لە چاوپێكەوتنێكی لەگەڵ خەندان باس لەوەیش ئەكات "بە

كەنیزەككردنی ژنی كورد بە كەنیزەككردنی نەتەوەی كوردە".

لەبارەی مێدیای كوردییەوە بۆچوونی وایە كە "رۆڵێكی باشیان نەبووە". ئاماژە

بۆ ئەوەیش دەكات "حكومەتی هەرێم كاری جددی بۆ بەجیهانناساندنی

جینۆسایدەكانی كورد ناكات و كەمتەرخەمە".

خەندان: با
لەبارەی دەركەوتنی داعشەوە قسە بكەین، خوێندنەوەی ئێوە چییە بۆی، ئایا
هەمان ئەو بۆچوونە باوەتان هەیە كە پێیوایە دەركەوتنی داعش كاردانەوەی
سوننەیە بەرانبەر بە چەوساندنەوەیان لەلایەن شیعەوە یان پێتان وایە
هۆكارەكەی شتی ترە؟.

كازیوە ساڵح: بەر لەوەی داعش ڕووی ڕاستەقینەی خۆی پێشان بدات من باسم لەوە

كردووە كە داعش دیاردە  و دووبەرەكی ئیتیكی نییە هەتا  تەنیا بۆ دژی شیعە

دروست بووبێت، بەپێچەوانەوە هەموو ئەو وڵاتانەی زۆرینە شیعەن باشترین

سوودیان لێ بینیووە. ئەم توندوتیژییە شیعە بەهێز و سوننە ڕسوا دەكات. داعش

دیاردەیەكی مێژوویی، كولتووری و ئاینی و سیاسی ناوچەكەیە و هەر سەد ساڵ

جارێك داعشێك لە ناوچەكەدا بەناوی جیاوازەوە دەركەوتووە و بۆ ماوەیەكی درێژ

ڕەگی دووبەرەكی و  كوشتنی بە كۆمەڵ و توندوتیژی داكوتیوە و هەموو جارەكان

لەخۆیدا تواوەتەوە.  ئەم جارەش كۆتایی دێت، بەڵام زۆر سەختر لەوانەی

ڕابردوو.

ئەگەڕێمەوە بۆ ئەو پێشبینییە  بەر لە بەرپابوونی بەهاری عەرەبی نووسیم

سەبارەت بە بەرپابوونی شەڕی جیهانی سێهەمە. هەر كەس بگەڕێتەوە بۆ ئەو وتارە

ئەبینێت هەموو ئەو پێشبینیانەی سەبارەت بە ئاین و توندوتیژی لە ڕۆژهەڵات و

ئەوروپا و كوشتن و تەنانەت زیان كەوتنی كوردیش كە باسم كردووە هەمووی

ڕوویدا.  جیاواز لە گروپەكانی پێشتر داعش بە جۆشدانی شەڕی جیهانی سێهەم و

زیان بەركەوتنی زۆر كۆتایی دێت.   لە غیابی عەقڵی سیاسی دروست و ویژدانی

نەتەوەیدا خوێندنەوەی ئەوەی بۆ ئەكرێت كە تەنها شەڕی شیعە و سوننەیە و

پەیوەندی بە ئێمەوە نییە، بەڵام پەیوەندی بتەوی بە كورد و كێشەی كوردەوە

هەیە و ئەم هێزە ئەكرێت بە نموونەیەك ئەوەی دوژمنانی كورد پێی نەكراوە لە

ڕابردوودا ئەمان ئەنجامی بدەن. لەكاتیكدا ئێمە ئێستا لە دوو جینۆسایداین

ئێزیدی و كۆبانی هێشتا پێیان وایە زیانی بۆ كورد نییە.

خەندان: ئەگەر
رەفتار وەكو بنەمایەك بۆ پێناسەكردنی هەر هێزێك بكەینە پێوەر، ئەوا
بەلەبەرچاوگرتنی ئەو رەفتارانەی داعش، دەتوانین بیبەستینەوە بەمێژووی هێزە
فەندەمێنتالەكان لە رابردوویەكی هەرنا نزیك؟ پەیوەندی ئۆرگانیكی لەسەر
ئاستی گوتار لەنێوان قاعیدە و داعش بەدیدەكرێ؟

كازیوه‌ ساڵح: ڕەفتاری  قاعیدە لە سەر بنەمایەكی سیاسی دیاریكراو بۆ

ناوچەیەكی دیاریكراو و كاتێكی دیاریكراو داڕێژرابوو، بە كۆتایی هاتنی

ئەوكاتە و بە دەستهێنانی ئەو ئامانجە لە لایەن وڵاتە زلهێزەكانەوە كە مەشقی

بە قاعیدە ئەكرد كۆتاییان هات. داعش لە خڵتە و بەر ماوەی  قاعیدە و بەعس و

هێزە ڕادیكاڵە ئیسلامییەكانی ناوچەكە دروست بوون، لە سەرەتادا بەبێ

ئامانجێكی دیاریكراوی سیاسی، جگە لە ڕاوە ڕووت و كوشتن و ئارەزووبازی.

سەرەتا هەموو دژی وەستانەوەی چوون وایانزانی ئامانجێكی سیاسی و هێزێكی

تایبەت لە پشت ڕەفتاریانەوەیە، بەڵام كە زانرا بەتاڵن لە فكر و ئامانج جگە

لەو سێ فاكتەرەی باسم كرد، هەر وڵات و لایەنێك لە ڕۆژئاوا و ڕۆژهەڵات

ئامانجێكی پیاهەڵواسین و بە ڕێگەیەك بەكاریان ئەهێنت كە لە خزمەتی

ئامانجەكەی خۆیاندا بێت. 

خەندان:
ژینگەی كۆمەڵایەتی چی رۆڵێكی هەیە لەبەرهەمهێنانی ئەو جۆرە هێزە
توندڕەوانە، بۆ نموونە زۆر دەوترێ‌ كە ژینگەی رۆژهەڵات لەبارە بۆ
پەیدابوونی ئەو جۆرە هێزانە تیایدا؟ لەگەڵ ئەوەی ئێمە بەشداری مرۆڤی
وڵاتانی پێشكەوتوو بەكاریگەری لەنێو ئەمجۆرە هێزانەدا دەبینین؟

كازیوە ساڵح: ژینگەی كۆمەڵایەتی گرنگترین فاكتەری كەسیەتی مرۆڤن، ژینگەی

كۆمەڵایەتی ئەتكات بە مرۆڤێكی دروست یان نادروست، توندووتێژ یان ئاشتیخواز،

داهێنەر یان ڕوخێنەر. با ئێمە سەیری ژینگەی كۆمەڵایەتی خۆمان بكەین، ئایا

ژینگەیەكی ڕوخێنەرە یان پێكهێنەرە؟ مرۆڤی ڕووخاو یان گونجاوی زیاتری

تێدایە؟ وەڵامی ئەم پرسیارە پێت ئەڵێت ئێمە چۆن جۆرە ژینگەیەكین و

دواڕۆژمان بەرەو كوێ ئەڕوات. ئایا كۆمەڵی ڕۆژهەڵاتی باوەڕی بە داهێنان هەیە

یان خورافە؟ ئەگەر باوەڕی بە داهێنان بوایە هەموو تواناكانی داهێنانی

ڕۆژئاوا ئەهاتن لە ڕۆژهەڵاتدا بەرهەمهێنانی خۆی ئەخستە گەر، بەڵام كە

ژینگەیەك بووە لە خورافەدا ژیاوە هەموو تواناكانی خستوەتەگەڕ بۆ باڵاكردنی

ئاستی خورافەی ڕۆژهەڵاتی. لە دروستكردنی دەوڵەتی سعودیە و ڕێبازی وەهابی كە

لە سەر دەستی وڵاتانی زلهێزی ڕۆژئاواییدا بوو بە تایبەت بەریتانیا هەتا

نەوت فرۆشەكانی ئەمڕۆی كورد.

بۆ بەرچاوڕوونی خوێنەر لێرەدا جارێكی دی چەند وشەیەك سەبارەت بە دروستبوونی

وەهابی ئەڵێم كە بنەمای هەموو هێزە تیرۆرستەكانی ناوچەكەیە و تا ئێستا

سەرپەرشتی و هاوكاری هەمووشیان كردووە. بەپێی دانپێدانانەكانی جاسوسی

بەریتانیا هامفەر بۆ ڕۆژهەڵات لە كتێبەكەیدا بە ناونیشانی یادەوەرییەكانی

هامفەر، ڕوونە كە ڕێبازی وەهابیزم بەریتانیا لە سەدەی هەڤدەدا دروستیكردووە

و ناوی وەهابیش لە ناوی ئەو لاوەوە هاتووە كە هامفەرلە بەسرەدا ناسیوێتی و

توانیوەیەتی كاریگەری لە سەری هەبێت و پلانەكەی مەیسەر بكات و ناوی محەمەد

ئیبن عەبدولوەهاب بووە. لەبەرئەوەی لە ڕێگەی ئەو و هاوكارییەكانییەوە

وەهابیزم دروستكرا ناوەكەشی هەڵگرت. ئەم ڕێبازە لە پێناوی پارچەكردن و

گۆڕینی ئیسلام بووە بۆ ڕێبازێك لەگەڵ بەرژەوەندی ئەو كاتەی بەریتانیا

بگونجێت. جگە لە سعودیە كە خێزانی ئال سعودیش بەهەمان شێوە لەلایەن

بەریتانیاوە دروستكراون لەوێشەوە هیچ وڵاتێكی تر بەشێوەی گشتی وەهابیزمی

نەكردووە بە رێباز، بەڵام بەر لەم پرۆژەیە بەریتانیا لە توركیاوە هەتا

دورگەی عەرەبی خەڵكی خۆی ناردووە و خوێندنەوەی تەواوی بۆ ژینگەی ناوچەكە

كردووە لە هەموو ڕوویەكەوە پاشان گونجاوترین ژینەگی هەڵبژارد بۆ ئەو

ڕێبازە، بەڵام بیرمان نەچێت ئەو ڕێبازە لە دەرەوەی ڕێبازی ئیسلام نییە و لە

سەرەتای ئیسلامدا ئەو ڕەفتارانەی داعش بوونی هەبووە. هەموو چەند دەیەیەك

نۆژنكردنەوەی ئەو ڕەفتارە سەرەتایی و بەربەرییان كراوە بە ئامانج  و ئەو

ژینگە كۆمەڵایەتییەی هەمیشە لە یەك ئاستدا پێ پارێزراوە، بۆیە هەموو

پرۆژەیەكی نابەجێ و مرۆڤ نەویست لەو جۆرە ژینەگەیەدا دەتوانێت كارا بێت.

خەندان: داعش
ئیدیعای خەلافەت دەكات لەكاتێكدا لەسەر ئاستی گوتاری سیاسی وڵاتانی ئیسلامی
تا ئەندازەیەك لە بازنەی ئیسلامبوون دەكرێنە دەرەوە یان ئەو شێوازە لە
جیهاد رەتدەكرێتەوە كە داعش پەیڕەوەی لێدەكات، ئەوە رەتكردنەوەیەكی
زارەكییە یان هەر لەڕاستیدا داعش بۆ سەر دامەزراوەی سیاسی ئیسلامی لە
وڵاتانی عەرەبی مەترسیی جددیە؟ دەكرێت بەو هۆیەوە گوتاریی ئایینی و ئیسلامی
وڵاتانی ئیسلامی و هێزەكانیان بخەینە ژێر پرسیارەوە؟

كازیوە ساڵح: گرنگ نییە دەقێك دژی دەقێكی تر لە ئایندا یان وتەی رەمزە

دینییەكان چۆنە، گرنگ ئەوەیە بە كردار نە خەلافەتی داعش لە دەرەوەی رێباز و

كولتووری ئیسلامە نە ئەو لایەن و وڵاتانەش ئەڵێن ڕەتی ئەكەینەوە بە راستی

ڕەتی ئەكەنەوە. ئەوەی ئەیڵێن تەنها بانگەشەیەكی ڕاگەیاندنە بۆ پاراستنی

ڕووی خۆیان لای رۆژئاوا.  بۆ سەلماندنی ئەم ئارگیومێنتە نموونەیەكی ئاینی،

نموونەیەكی سیاسی و نموونەیەكی هەنوكەیی رۆژهەڵات ئەخەمەڕوو. لە وەڵامی

پرسیاری یەكەمدا  وتم ئەمەی ڕووئەدات لە سەرەتای ئیسلامەوە روویداوە، ئەوەی

ئێستا رووئەدات نۆژنكردنەوەی ئەو دۆخ و كولتوورەی رابردووە. ئێمە ئەگەر

نموونەكانی سەرەتای ئیسلام و لێكچوونی لە داعش بخەینەڕوو  چەندین پەڕاومان

ئەوێت، بەڵام با تەنها سەیری داگیركردنی میسر بكەین لەلایەن ئیسلامەوە،

سەیری ئەوێ ئەكەین، چونكە كانگای شارستانیەت و دەرمانسازی جیهان بوون ئەگەر

ئیسلام خاپووری نەكردایە، ئەو كاتەش وەكو ئێستای داعش ئەوانەی بەپێی

فەتوای ئەوان موسڵمان نەبوون ئەكوژران، ژنیان لاقە ئەكرا و ئەكران بە

كەنیزەك، هەموو ماڵە مەسیحیەك كە توانیویەتی بمێنێتەوە و ئەو قپتیانەی بە

زۆر نەكراون بە موسڵمان دەوڵەمەندەكانیان بوون، ئەوانە بوون كە توانیویانە

حوشترێك بەن وەكو جزیە، ئەمە هەمان ئەو ئاكارەیە داعش بەرانبەر بە

مەسیحییەكانی عێراق پێی هەستا. وەكو چۆن داعش هەموو شوێنێكی كولتووری و

شارستانی تێكئەدات، هەموو شارستانیەتی ئەو وڵاتەیان سوتاند و چرای تاریكیان

تێدا هەڵكرد.

پاشان گۆڤاری نڤار لە هەرێمی كوردستان بۆ داخرا، مەگەر باسی ئەم جۆرە

ڕەفتارانەی ئیسلامی نەكردبوو لەڕووی ئەدەبییەوە لە چیرۆكی "كێ كوشتنەكەی

ئاشكراكرد؟" باسی چی ئەكات؟ ئەگەر داعش دوورە لەو ڕێبازەی ئیسلام چۆن ئێمە

بەر لە بوونی ئەمانزانی كە هەیە و باسمان كردووە؟ ئەگەر لە بازنەی ئیسلام

بوون دوورن بۆ داعشی كوردی بەو ئاستە بەرگرییان لێ ئەكات؟

لەڕووی سیاسییەوە هەموو داعشی ئەمڕۆ تەواو هاوشێوەیە لە گەڵ ڕێباز و

پەیڕەوی عوسمانییەكان، بەهەمان شێوە تەنها بە مل لێكردنەوە خەڵكیان كوشتووە

، ژنیان لاقەكردووە و هەمووی كراوە بە كەنیزكی تورك ، لە سەروو ڕەفتاری

داعشەوە مناڵیشیان ڕەفاندووە و كردوونیان بە سەربازی تورك. ئەمڕۆ داعش

نوێنەرایەتی ئەو نۆژن بوونەوە ئەكات . لەهەر ساتەوەختێكدا ئەم كولتوور و

ئایینە خەریك بووە هەندێك گۆڕانكاری بە قازانجی ژیانی مرۆڤ تێدا بێتە

ئاراوە پرۆژەیەكی داعش ئاسا هاتووەتە ئاراوە بۆ گەڕاندنەوەی بۆ خاڵی سفر.

خەندان:
لەسەردەمی مۆدێرنێتە و تەكنۆلۆژیادا بینیمان داعش یەكەم كاری بە (بە
كەنیزەككردنی ژنی كورد) دەستیپێكرد، ئەم كار و مۆدێلە چییە؟ بۆچی بەو
شێوەیە؟

كازیوە ساڵح: ئەگەر لە مۆدێرنە و تەكنۆلۆژیاوە بنواڕین بەگشتی تەنها

دەسەڵاتی پیاوی گۆڕی بە دەسەڵاتی پارە، بە كەنیزەكردنی ژنی گۆڕی بۆ بە

كەنیزەكردنێكی زیاتر دیسپلینكراو دەیكات بە كەنیزەك و كۆیلەی سێكشواڵ. بۆ

نموونە مۆدێرنە هات بەشێوەی یاسایی ڕێگەی بە سێكس فرۆشی دا بە مەرجێك باجی

ساڵانە بدەن بە حكومەت، بەڵام هەر هەمان حكومەت بە پۆلیسەكانی دوای ئەو

ژنانە ئەكەوێت كە مۆڵەتی وەرنەگرتووە. گرتنەكەیان لە سەر ئەو بنەمایە نییە

كە ژن لە كەنیزەك بوون سێكسفرۆشی بپارێزن، بەڵكۆ ئەوەیە كە باجی ساڵانە

نادەن  ئەگەر بێ مۆڵەت بن، وەكو كاری ڕەش سەیری ئەكرێت. تەكنۆلۆژیش ئەم

ڕاستیانەمان بۆ ئەگۆزێتەوە بۆ ماڵەكانمان نەك لە ڕێگەی چیرۆكی نووسەرانەوە.

واتە تەكنۆلۆژی و مۆدێرنە شەرعیەتی بە كەنیزەك كردن داوە بەشێوەیەكی

مۆدێرنتر نەك هەوڵدان بۆ بنبڕكردنی.

سەبارەت بە كەنیزەككردنی ژنی كوردیش خۆ ئاشكرایە بۆ ئەوان  كەنیزەككردن و

كۆیلەكردنی نەتەوەی كورد ئەگرێتەوە، بۆ كوشتن و كەنیزەككردنی ئێزدیش تەنها

نەتەوە  ناگرێتەوە بەڵكو ئاین و ڕەچەڵەك و رەسەنیەتی كوردیش لاقە ئەكات و

ئەیكات بە كەنیزك، بەم واتا و سیاسەتە ژن لە شەڕەكاندا لاقە ئەكرێن و

ئەكرێن بە كەنیزەك.  ئەمەوێت ئەوەش بڵێم تەنانەت ئەگەر وڵاتێكی ئەوروپیش 

كوردستانی داگیركرد هەر ژنەكانی ئەكات بە كەنیزەك و سێكسكار، چوون ژینگەی

كوردی چەندین فۆرمی كەنیزەككردنی ژنی تێدایە و وەریگرتووە و باوەڕی پێی

هەیە و ژینگەیەكی گونجاوە بۆ ئەو دۆخە، بۆیە هەموو داگیركارێك و هەموو

دەسەڵاتێك بەسەر كورددا لە كەنیزەككردنی ژنەكانییەوە دەستپێدەكات.

خەندان:
جینۆسایدی كورد دووبارە ئەبێتەوە بە بەرچاوی جیهانەوە، راستە ئەمەریكا و
هاوپەیمانەكان پێشڕەوی داعشیان لە داگیركاری كوردستان وەستاند، بەڵام
نابینین ئەو جینۆسایدە لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی بناسێنن، ئەم دوو فاقییە لە
هەڵوێستی زلهێزەكان هۆكارەكەی چییە؟

كازیوە ساڵح: پێویستە ئێمە هەرگیز ئەوە لە یاد نەكەین كە زلهێزەكان تەنها

لەكاتی پاراستنی بەرژەوەندی یان دروستكردنی بەرژەوەندی خۆیاندا بەرگری لە

ناوچەیەك ئەكەن، دووەم بۆ زلهێزەكان بوونی داعش و شەڕكردنی هەر لایەنێك

لەگەڵیاندا لە هەردوو لاوە مانای لە ناوبردنی ئیسلام ئەكات كە بۆ ئەوان

بەرژەوەندییە پاش ئەوەی ئیسلام و ڕەفتاری مرۆڤی موسڵمان گەیشتووە بە ئاستێك

ئەوانەش پێشتر بەرگریان لێ ئەكرد ئەمڕۆ لەناوچوونی بە پێویست ئەزانن.

لەسەروو ئەمانەوە با یەك ڕاستی ڕەچاو بكەین، ئەویش ئەوەیە كە هەندێك لە

زلهێزەكان لە سەرەتاوە دووفاقی نەبوون هەتا دووفاقی كورد خۆیان بینی. خۆ

كورد بایەخی بە زمانە بێگانەكان و میدیا بێگانەكان نەدا تا بزانن هەڵویستی

جیهان چی بوو. بیرت نەچێت هەر مێدیایەك هێزێكی سیاسی ئەو وڵاتانەی لەپشتە.

پێشمەرگە بوو بە سیمبولی جوانی و نەبەردی لای ڕۆژئاوا، ئەو پێشمەرگەی تا

دوێنێ بە تیرۆریست ناسراوبوو، هەتا پێشمەرگە لە مێدیاكانی جیهانەوە

پیشاندرا چۆن پاشەكشێ ئەكەن و شەنگال بەجێ ئەهێڵن بۆ جینۆسایدبوون و

لاقەكردنی ژنی كورد. هەموو جیهان هاواریانكرد كە پشتیوانی كورد ئەكەن و چەك

و تەقەمەنی بۆ ئەنێرن هەتا مێدیا بێگانەكان داوایان لە وڵاتەكانی خۆیان

كرد كە چەك نەنێرن بۆ حكومەتی هەرێم، چونكە نانێرێت بۆ پێشمەرگە و

چاوپێكەوتنی پێشمەرگەیان پیشاندا كە شەڕكەرەكانی ئەو چەكانەیان پێ نییە كە

وڵاتان ناردوونی، ئەمانە بە وێنە بینراون، باس نەبوون هەتا بە دیوەكەی دیدا

جیهانێكی پێ بخەڵەتێنرێت. لە لایەكی ترەوە، كورد بەشێوەیەك كاری نەكردووە

هیچ قورساییەك دروستبكات لەڕووی سیاسییەوە كە حەق بوو لەم كاتەیا ئەوە

بكەن.

وڵاتانی جیهان چ باكی بە خەڵكێك هەیە خۆی داوای جینۆسایدی خۆی بكات، خۆی

دوو فاقی یەك نەگرتوو بێت هەتا بەرگری لێ بكات. هاوڵاتیانی ئەم وڵاتانە

ڕۆژانە گلەیی ئەوە ئەكەن بۆچی ئەمەریكا یان كەنەدا خۆیان لە كێشەی

خەڵكێكەوە ئەگلێنن كە هیچ بەرژەوەندییەكی بۆ ئەوان تێدا نییە. ئەوانیش

دەسەڵاتی كوردی نین ڕاو و خواستی هاوڵاتیانیان لا گرنگ نەبێت. تەنها بە یەك

شێوە زلهێزەكان پشتگیری ئەكەن، ئەگەر كورد بە یەكگرتوویی قورساییەكی سیاسی

دروستبكات و پشتیوانی نەكردنی ئەو قورساییە سیاسییە مەترسی بۆ بەرژەوەندی

ئەوان هەبێت لە ناوچەكەدا.

خەندان: پێتوانییە حكومەتی هەرێمی كوردستانیش كاری جددی ناكات بۆ بەجینۆسایدناساندنی شەنگال؟

كازیوە ساڵح: ئایا حكومەتی هەرێمی كوردستان كاری بۆ چ شتێك بەجددی كردووە؟

ئایا ئەگەر حكومەتی كوردی كاری جددی لەسەر جینۆسایدی كورد بكردایە

جینۆسایدكردنەوەی ئەوەندە ئاسان ئەبوو؟ ئایا بۆ هەڵەبجە و ئەنفال كاری جددی

كردووە؟ خۆ من وەكو تاك لە هەموو حكومەتی هەرێم زیاتر كارم بۆ جینۆسایدی

كورد كردووە. تاكێكی فێرخواز یان خوێندكار هەرچی خۆتان ناوی لێ ئەنێن،

ئیشكەر و بە داراییەكی ئێجگار كەمەوە لە هەموو حكومەتەكە كاری زیاتر بكات،

واتە حكومەت نەك كاری جددی لە سەر جینۆسایدەكانی كورد ناكات، بەڵكو بە

هەندیش وەرینەگرتووە. دوایی ئێمە چۆن ئەتوانین بڵێن كاری لە سەر بكات،

لەكاتێكدا مێدیای كوردی نەبێت میدیای جیهان حكومەتەكە خۆی تاوانبار ئەكات

بە ڕوودانی جینۆسایدەكە. ئایا نابینن كە مێدیای بێگانە لە زمانی دەزگای

هەواڵدەری ڕوسییەوە چەند ڕۆژە ڕاستەوخۆ مەسعود بارزانی و حكومەتی هەرێم

تاوانبار ئەكات بەوەی پشتیگری داعش ئەكات و ئەڵێت ئەو چەك و تەقەمەنیان بۆ

پێشمەرگە نێردراوە بۆ داعشی ناردووە. كەواتە ئێستا تەنانەت ئەگەر

میللەتەكەش بە كۆیلە بزانرێت و پێویستی بە پاكانە نەبێت، بۆ ئەوەی كورد بە

تەواوی جینۆساید نەكرێت پێویستی بە بەڵگەی كۆنكرێتی هەیە بخرێتە ڕووی

جیهان  كە ئەویش داعش نییە. لەبری كاری جددی كردن بۆ شەنگال حكومەتی هەرێم

ئێستا پێویستی بە كاری جددیە لە سەر ڕوونكردنەوەی ئەم مێژووە ڕەشەی باس

ئەكرێت، كە خوازیارم ڕاست نەبێت و سەلماندی ناڕاستیشی زوو بكەوێتەڕوو ،

ئەگینا ئەمە دەبێت بە هەلێكی زێڕین بۆ جینۆسایدی كورد بەگشتی لەلایەن

ئەوانەی خواستیان بوو ئەم هەلەیان بۆ بڕەخسێت، ئەمە جگە لەوەی زەنگێكی

ترسناكی شەڕی ناوخۆ و هەڵگەڕانەوەی كوردستانە بەو ئەفغانستانەی چەند ساڵە

ڕادیكاڵ و تیرۆریست و دوژمنانی كورد هەوڵی بۆ ئەدەن.

خەندان: سیاسەتی راگەیاندنی كوردی چۆن دەبینیت لەو بارەیەوە؟

كازیوە ساڵح: من  بە دواداچوونی وردی مێدیای كوردیم نەكردووە، چوون چواردە

ساڵە هیچ تیڤییەكی كوردیم نییە، واتە وەكو كوردەكانی دەرەوە سەحنی

تەلەفزیونم دانەناوە، پێنج ساڵیشە ئەو ماڵپەڕانە نەبێت كە بابەتیان لا بڵاو

ئەكەمەوە ماڵپەڕی كوردی ناكەمەوە (دیارە مێدیا ئێجگار زۆرە لێرەدا مەبەستم

ئەو میدیایانە نییە كە نەمبینیوون و ناوم نەبیستوون، تەنها ئەوانە ئەڵێم

كە لە دەرەوە ئێمە پێیان ئاشناین).

خەندان: بۆچی بەو شێوەیە مێدیای كوردیت فەرامۆشكردووە؟

كازیوە ساڵح: هۆكارەكەشی ئەوەیە من ئەو مرۆڤەم لە خاكەكەی خۆمدا جێگەم

نەبووەوە، كەچی لەبری نەفرەتكردن و لەسەر بێ حورمەتی پێكردنیان بژێوی

دروستكردن، ئازارەكەیم دا بە كۆڵمدا و وڵات بە وڵات ئەگەڕێم. هەموو جارێك

كە مێدیایەكی كوردیم ئەكردەوە ڕەفتار و مۆراڵی هەندێكیان بەشێك لە رۆحی

ئەكوشتم كە ئەو ئازارەی هەڵگرتووە، بۆیە ناچار بووم دووربم بۆ ئەوەی بتوانم

ئەو ئازارە هەڵگرم. بەڵام هێشتا هەندێ ئاگام لە ژمارەیەكی ئەو مێدیایانە

هەیە كە بەشێوەیەكی زۆر خراپ لەم ساتەدا كاری مێدیایان كرد. هەندێك لەم

مێدیانە لەبەرئەوەی نهێنی پێشمەرگەیان ئاشكرا ئەكرد، ئاشكرا بوون، بەڵام

هەندێكی تریان هاوكاری بە نۆرم بوونی جینۆسایدی كورد بەتایبەت ئێزیدیەكان

ئەكەن باس نەكراون.

بەداخەوە زۆر ڕاگەیاندنی كوردی وەكو نەیتوانی پێشمەرگە بێت كاری سیخوڕی

بەسەر پێشمەرگەوە كرد، وەكو نەیتوانی ویژدانی نەتەوەیی لای كورد نۆژن

بكاتەوە، بەبێ وەستان یاری لە سەر سایكۆلۆژیا و سۆزی خەڵك ئەكات. ناتوانم

لەدیدارێكدا باسی چۆنیەتی یاریكردنیان بە سایكۆلۆژیای كوردەوە بخەمەڕوو،

بەڵام بەم زوانە بە وتارێك ئەم بۆچوونە ئەخەمە ڕوو. 

خەندان: چی بكرێت بۆ ئەوەی كوردستان لە مەترسی جینۆساید پارێزراوبێت؟

كازیوە ساڵح: بەر لەوەی جینۆسایدكە ڕووبدات باس لەوە كراوە چی بكرێت. ئێستا

ئێمە جینۆسایدكراینەوە و كۆبانی و شەنگال بە بەردەوامی ڕۆژانە جینۆساید

ئەكرێت، ژمارە و ناوچەی كوردی هەیە؛ لایەن و گروپ هەیە كە بێ باكە و لەو

جینۆسایدە و نەخراوەتە ئەجێندای كاركردنیانەوە. ئایا كورد ئەتوانێت ئەو

هەموو هەڵە زەقەی لەو كاتە كورتەدا كردی راست بكاتەوە؟ ئایا ئەتوانێت لەو

بەڵایەی كە لە بە تیرۆرست ناوزڕاندنی پەكەكە سەخترە، بانگەشەی ئەوەی گوایە

حكومەتی هەرێم پاڵپشتی داعش ئەكات بسڕینەوە و پێچەوانەكەی بسەلمێنرێت؟

ئەگەر حكومەتی هەرێم و دەسەڵاتی كوردی باشوور ئەمەی پێ ئەكرێت، پێویستە

هێزی یەكگرتووی كورد لە هەر چوار پارچەكەدا دروست ببێت كە بە یەك دەنگ شەڕ

بكەن و بڕیار بدەن؛ بە هەموو لایەك قورساییەكی سیاسی دروستبكەن و پەیوەستی

بكەن بە بەرژەوەندی ئەو زلهێزانەی لەم كێشەیەوە گلاون. هاوپشتی ئیسرائیل بە

حورمەتەوە چاو لێ بكرێت. ئەوەی تا ئێستا تێبینیم كردووە  "عەبدوڵڵا

ئۆجەلان" لە كونجی زیندانەوە، لە هەموو هێزی كوردی خوێندنەوەی باشتر و

ڕاستتری بۆ ئەو دۆخەی ئێستا هەیە، گرنگە هێزی كوردی هەمووی نەك تەنها

گرووپەكەی خۆی بە بایەخەوە لە تێبینی و ستراتیژەكانی ئۆجەلان وەربگرێت و

ئێستاش هەلە بۆ ئەوەی داوای  ئازادكردنی بكرێت یان لانی كەم فشاری

ئازادكردنی ئەویش دروست بكرێت. هێزە شەڕكەرەكانی باكوور و ڕۆژئاوا پێویستە

لەوە زیاتر سەر لە مێدیا و دەنگی جیهانی نەشێوێنن بە بەرزكردنەوەی ئاڵای

لۆكاڵی و حزبی و ئاڵای كوردستان بكرێت سەر ڕوخساری پەلامارەكان، پێ ئەچێت

كورد ئەمە بە مەسەلەیەكی لاوەكی بزانێت، بەڵام لە ڕاستیدا وانییە و هەر

بوونی ئەو هەموو ئاڵا جیاوازە بە هێزە جیاوازەكانی كورد موژدە فرە ڕەهەندی و

فرە نێتی كورد ئەدات بە دوژمنانی، بەڵام ئەمانە ناكرێت ئەگەر حزبەكان واز

لە ورت و بۆڵەی سیاسی مێدیای نەهێنن.