یەزیدی

پێویستە وەکو مەسیح لە خاچ دریم و

جەستەم ئاوەژوو بدرێ لە دارێ

جاریەکی دی ژین بە ڕۆحما بگەڕێ و

پێم بڵێن فێربە، بۆ خۆت بژی، جارێ

هێشتا لە گیرفانی دڕاوی یادێکدا

ئازاری ئێوە ناکەوێتە خوارێ

کازیوە ساڵح

Identity of Peshmerga

پێشمەرگە ، شوناسێکی پەناهەندە

کازیوە ساڵح

          ئەوەی  تا ئەم ساتە بە دی و ئەزموونم کردوە ئەو ڕاستێیە تاڵەیە کە شوناسی شۆڕشگیڕەکان شوناسێکی تاک ڕەهەندی و پەناهەندەیە لە کۆمەڵی کوردیدا هاوچەشن بە کۆمەڵی بەعس و دوژمانانی کورد . تەنها شۆڕشگێرەکان  بەرپرسن لە هەر مەترسێک ڕووبەڕووی کورد بووەتەوە . وەکو چۆن کێشە دروستکەرێک یان مرۆڤێکی ساکار خۆی خاوەنی دەرئەنجامی کردارەکانی خۆیەتی ، ئەوا شۆڕشگیریش خۆی خاوەنی کێشە و نەهامەتیەکانی خۆی و نەتەوەکەشیەتی. بەڵام بەدەر لە دەرئەنجامە باشەکانی.                                                                                  

       لە سەردەمی بەعسدا ماڵە شۆڕشگێڕەکان تەنانەت کاتێک داوای شەوێک پەناهەندەیان لە نزیکترین خزمی خۆیان ئەکرد ، دەرئەکران ، کێشەی سیاسی و شۆڕشگێری ئەوان کێشەی کورد ، دراوسێ و خزم  و کەس نەبوو. ئەوە کێشەی کەسی شۆڕشگێڕ بوو؛ ئەو خاوەنی شوناسێکی ناچیزە و ناپەسەند بوو کە لە ڕووی کۆمەڵایەتی و کلتوری و سیاسییەوە جێگەی نەئەبووە. تەنانەت خەڵک هاوسەری لە گەڵ کچ و کوڕی ئەم کەسانە نەئەکرد بۆ ئەوەی لە بەڵاو نەهامەتیەکانیان دووربن. ئەمە ئەو کلتورە بووە بەعس چاندبووی و کوردیش دروێنەی ئەکرد. ڕاپەڕین و گەڵالەبوونی دەسەڵاتی کوردی چۆن و لە کوێدا و بە چ میتۆدێک ئەو کلتورەیان کرد بە کلتورێکی گشتی کێشەی ئەم وتارە نیە ، چوون لە ٢٠٠٤ دا و ئەو کاتەی کورد تووشی ڤایرۆسی دەم داخستنێکی گشتی ببوو بە سێ وتاری درێژ لەو کێشەیە دواووم                                                                                     

             ئەوەی لێرەدا ئامانجە باس لە کەنار خستنی شوناسی پێشمەرگە و بەرهەم هێنانەوەی ئەو کلتوری پەناهەندەیەییە لە ئاست سەروەرترین چەمک و باوەڕ . پەناهەندیی بە واتای  هاوڵاتی نمرە دوو کردنی شوناسێک یان گروپێک دێت. وەکو چۆن هاوڵاتیكی پەناهەندە ،هەموو وزەی وەگەڕ ئەخات و تواناکانی ئەباتە سەرەوەی هاوڵاتیانی ڕەسەنی ئەو وڵاتە ، بۆ ئەوەی ببن بەو خاوەنی ئەو شوناسەی ئەوان هەڵگرین، بەڵام  زۆربەی جار تا ئاستی بەرزتر و توانای لە بارتر بێت ، چانسی شوناسی هاوڵاتی پلە یەک بوونی کەمترە ، چوون بە مەترسی سەیر ئەکرێت. بەو شیوەیە بەر لە ڕاپەڕین ماڵە شۆڕشگێڕەکان ئەمڕۆ پێشمەرگە هەمان خەبات ئەکات بۆ ئەوەی ببێت بە خاوەنی شوناسێکی ڕەسەن،  بەڵام هەوڵەکان هەموو جارەیەک وەکو بەردەکەی سیڤەر دێتەوە دامێن. ئەگەر لە هەر سێ شوناسی سیاسی ، کلتوری و کۆمەڵایەتی پێشمەرگە بڕوانین بە بەراورد لە گەڵ ماڵە شۆڕشگێرەکانی سەردەمی بەعس، لێک چوونیكی نکولی لێ نکراو ئامادەیی هەیە.                                        .                                                 

         لە ڕووی سیاسیەوە هەتا ئێستا پێشمەرگە لە بەر ئەوەی نەکراوە بە هێزیەکی نیشتمانی سەربەخۆی خاوەنی بڕیار و چارەنووسی جیاواز لە چارەنووسی تاکێک یان گروپێکی سیاسی نیە . نەکراون بە ڕۆڵەی کوردستان ، بەڵکو بە  میراتی حزب و گروپ و ناوە سیاسیەکان، تەنانەت کوڕیشیان نین . واتە خاوەنی نیمچە شوناسن ، بەشێکن لە لقە زۆرەکانی شوناسی حزبی . میراتگەریەک  کۆشش و سەرکەوتنەکانیان بۆ کەسان و گروپی دیاریکراو تۆمار ئەکرێت. واتە شوناسیشیان لە سای ئەو دیماگۆگیە سیاسیەدا بە ئامراز بوونە نەک ئامانج بوون . ئەمەش تەنها لە شەڕەکانی وەکو ئەوەی ئێستا زیانی بە کورد نەگەیاندووە ، بەڵکو ئەگەر هەر شەڕێکی ناوخۆ هاتە ئاراوە ، ئەوان بێ دەسەڵاترین چینی کۆمەڵن و نابن بە خاوەنی هیچ بڕیاریەکی پاراستنی نیشتمانی و تەنها لە دەرەوەی ئاسایشی نەتەوەیی نابینرێن ، بەڵکو دیسان ئەبنەوە بە ئامراز یەک بۆ خۆشکردنی دژایەتیە حزبیەکان وەکو لە شەڕی ناوخۆدا  ڕوویدا. واتە ئەوەی هێزی سەربازی میسر لە سەردەمی قەیرانەکانی میسردا توانی بیکات بە ئامانج زۆر دوورە لە دەسەڵاتی پێشمەرگەی باشوری کوردستانەوە وە لە کاتی ئاراهاتنی دۆخێکی هاوشێوەدا .                                                                                   
          لە لایەکی دی ، لە کاتێکدا سیاسیەکانمان  بە پاڵپشتی ناوبانگ و توانای پێشمەرگەی کوردستان هەڕەشە لە وشک و سەوز ئەکەن . بەڵام بە بێ چەک و تەقەمەنی تەواو ، بە بێ لێپرسینەوە لە بوونی پێشمەرگەی ڕاستەقینە و پێشمەرگەی موچە و ژمارە  ئەیانێرینە مەیدانی شەڕەکان . ئەم کەمتەرخەمی و بێ بەهاکردنەی ژیانی پێشمەرگە تەنها لەوەوە سەرچاوەی گرتووە کە هێزیەکی سەربەخۆی خاوەن دەسەڵات نیە. ئەگەر لە بری پێشمەرگەی حزب پێشمەرگەی کوردستان بوونایە ، داوا و  هەموو پێداویستیەکان و بەرژەوەندییەکانی ئەوان لە سەروو بەرژەوەندیەکانی کوردستانەوە بوو ، چونکە ئەوان پارێزەری کوردستانن  .                                                                                            
                      لە ڕووی کلتورییەوە ناوی پێشمەرگە لە پاڵەوانەوە کرا بە پێشگری چێنە نەخوازراوەکانی  کۆمەڵگە  وەکو جاش و بەعسی و تد. وسەربارکردنی ژمارەکان. ئەو پێشمەرگەی ناو هێنانی دوژمنی ئەتۆقاند و کوردی ئەبردە مەکۆی خۆبەخشی و ورەوە . پاش ڕاپەڕین بەرژەوەندی حزبی ئەم شوناسەی لێ سەندەوە و تەنها نەیکرد بە ژمارەیەکی ئاسایی بەڵکو کردی بە ئامرازی زیاکردنی ژمارەی لایەنگرانی حزب بە سەربارکردنی مەفرەزەی جاش و بەعس و کۆمەڵێک هەل پەرست ، هەنێکیش بێ کار بۆ وەدەست هێنانی موچە ، هەر ناویشی پێشمەرگە بوو. شکاندنی ناوی پێشمەرگە کە لوتکەترین سەرەوەی نیشتمانی کوردە و دابەزاندنی بۆ پەناهەندەیی لە سایەی شوناسی جاشدا، جگە لە سرێنەوەی ڕۆحی نیشتمانی ئەو چەمکی لێپسراوەیەتیەشی سڕیوە کە پاڵەوان  بەرانبەر بە چەوسێنەر ئەیکات بە ئامانج. کلتوری میللەتی خاوەن پاڵەوان بوو بە چیرۆکی ڕابردوو. شەڕکردنی ئەم دواییە پێشمەرگەش دژی داعش ئەو ڕاستیەی دەرخست کە کامانە پێشمەرگەی ڕاستەقینە  بوون و کامانەش مەفرەزەی جاش بوون خزێنرابوونە نێو ڕیزەکانی پێشمەرگە.                                           
           لە ڕووتی کۆمەڵایەتیەوە،ساکارترین خاڵ کە شوناسی کۆمەڵایەتی لێوە سەرچاوە ئەگرێت نوێنەرایەتی کردنی خودە لە ژیانی ڕۆژانەدا. ژیانی ڕۆژانەش پەیوەستە بە لۆژیکی ژیانەوە ، لۆژیکی ژیانیش لای هەموو تاکێک جیاوازە لای ڕۆژهەڵاتی نەبێت . ڕۆژهەڵاتی جیاوازیە لۆژکیەکان تەنها بە داخراوی لای تاک ئەمێننەوە و نوینەرایەتی ناکرێت ، چوون ئەو بنەمای کۆمەڵ شوناسی لە سەر دائەڕژێتەوە بەهرە وەرگرتنە لە شوناسە سیاسی و کلتوریەکە . ئەو دوو هۆکارە ناوبراوەش وایانکرد جاشێکی بە پێشمەرگە کراو نوێنەرایەتیکردنی خودی باڵاتر بێت هەتا پاڵەوانەکانی ڕابردوو. ئەمەش تەنها لەوەوە سەرچاوەی نەگرت کە داروخانە سیاسی و مۆراڵیەکان بوون بە فروی کۆمەڵ ، لەوەشەوە کە جگە لەوەی مرۆڤی دوو جار شوناس ئەتککراو و شوناس پەناهەندە دراو لە پەنای شوناسی ساختەدا ، توانای نوینەرایەتیکردنی خودی نیە    ئاگابوونیش لە سەروەریەکانی ڕابردوو، شوناسی ئێستا و کەسیەتی داهاتوو بوونیاد ئەنێت . ئەمەش تیوریەکی نەناسراوە لای کورد و لەم سۆنگەیەشەوە  ئەوەی هەنوکەی نەبێت نوێنەرایەتی بکات ، داهاتووی نادیارە. ئاشکرایە کاری بەرچاو و پرۆئاکتیڤیش لە سایەی نادیاردا مەحاڵە.                                                                                                                                                       

        ئەوەی پێشمەرگە لە قەیرانی ناوبراو ڕزگار ئەکات کۆکرنەوەیانە لە ژێر یەک چەتردا کە هێزی سەربازی و پێشمەرگەی کوردستانە. ئەوان هێزی سەرەکی بن، نەک هێزی ژێر ڕەکیڤی لایەن و تاک  . هەروەها ئەوانەی بە مەفرەزەی جاشەوە  خزاونەتە ناو پێشمەرگە بخرێنە خزمەتی حزبەکانەوە.  ئەم هەڵویستە ئەوان ڕزگار ئەکات لە کەمسەری نیمچە بوون بۆ سەنتراڵ بوون، جگە لەوەی ئاسایش و ئارامی لە دەروونی هاوڵاتیانەدا ئەچەسپێنێت ، چوون ئەو کاتە پێشمەرگە ئەبێت بە هێزیەک کورستان لە حزبە کوردیەکانیش ئەپارێزێت نەک تەنها  لە دوژمنان.                                                     .                                                                                                        

 

Duality of Arabs towards Kurdistan – Israel Oil Deal

Duality of Arabs towards Kurdistan – Israel Oil Deal

Kaziwa  Salih

            Iraqi authorities and some Arab politicians were swift, lunching a media- war against Kurds as a consequence of the recent oil trade between Kurdistan and Israel.  They consider this deal to be an immense treason toward the Palestinian conflict.  This allegation represents Arab duality, first to Palestinian cause and second to their political perspectives of the new world order. It indicates their unworthy analyzation of the Kurd-Arab relevance on one hand, and the Kurd- Israel historical affiliation on the other.

            Arab leaders and their politicians’ concern about Palestine issue comes to light only throughout their political crisis and election time, using it as pretext to mislead citizens of what so called Pan- Arabism having a unified voice. Veracity confirms contradictions of their assertions, the amount of funds poured into terrorist groups by certain Arab countries, unnecessary spending on luxuries can put an end to poverty in Palestinian territories; can provide a better health care to Palestinians, and better education for children.  Yet, if Iraq’s al-Maliki administration that is threatening to take legal action against Oil buyers were mandated to select between Palestine and Iran to aid, he would pick Iran with no hesitation. Palestinians are fully conscious of this double standard.

            Historically proven, that Kurds are the only people on this planet, which are not revengeful towards their persecutors and extend a peaceful hand to them. Believing peace and democracy are only appropriate approaches leading the new world order. However, it seems, this benevolence is too hard to digest by Arab oppressors. In fact, if you ask Arab individuals why they hate Jews, their excuse would hold on Palestine issue. Even though Arabs have killed Kurds persistently, and genocide them, they assume not to only praise their governments, but also support them and fight for their aim. This duality of Arab determination on political stages is corresponded to lack of political sage and competence. 

            Likewise, obviously since persecutors of Kurds do not accept multi-religious society. They do not acknowledge the fact that Kurdish society is multi-religious. Including Jews, Christians, Bahai, Yezidi and Muslims are practicing their beliefs freely. This indicates that Kurds neither have Jewphobia nor hatred toward other religion. For the Kurdish Jews was a double jeopardy. They were persecuted for their belief and nationality by Iraqi government. They were forcibly displaced and deported to Israel. Thus, Kurdish Jewish community is one of the largest in Israel and prospering.  In contrast to Kurds in Middle East Kurds in Israel are protected. This historical event bonded the Kurdish-Israel relation.

            Arab society and Iraqi administration particularly should rethink of the way they are pursuing other none Arab communities and forcing them to have similar view against Israel and Jews.  They should stop exposing their hate speech on other communities; stop misusing Palestinians’ pain.   For centuries Muslim and Arab nations in Middle East are unhappy with western countries and America; unhappy with Israel; unhappy with Kurds, Coptic, Assyrian, Chaldean and all other none Arabs and non-Muslims. Ultimately they are unhappy with themselves and killing each other. This consequence confirms their dogmatic political perceptive of the new world order, therefore, it needs political reconstruction that depicts peace and democratic conclusions.

July 6, 2014

پیاوی بازنە ڕەشەکان وەکو سەربازی ون  ژیا و مرد

کازیوە ساڵح

"ژیان ئەوە نیە خۆت بدۆزیتەوە، ئەوەیە خۆت دروست بکەیت"  جۆرج برنادشۆ.                                                             

             لە ناو کوردا ئەوانەی ژیان دروست ئەکەن ، ئەبن بە سەربازی ون . ئەوانەش ژیان ئەدزن بەو شیوەی ڕۆژگار ئەخوازێت، ئەبن بە پاڵەوان.  میللەتێک کلتوری بە سەربازی ون کردنی تێدا بوو ، هەرگیز ناتوانێت پایەدار بێت ،   لە ڕووی لۆکاڵی و جیهانییەوە سەر نەوێیە. پایەداری بە پاراستن و ڕێزگرتنی سامانی نەتەوەیی بەرهەم دێت . سامانی نەتەوەیش تەنها سەرچاوە سروشتی و مادییەکان نیە ، بەڵکو سەرچاوە مرۆییەکانی وەکو ژیان و ماف و توانا و بەهاکانی مرۆڤیشە.                                          

           لەوەتەی هزرم توانیویەتی هاوکێشەکان هەڵسەنگێنێت ، من لە خێزانەکەم ئەڕوانم، چۆن ژیان دروست ئەکەن وخۆیان تەرخان ئەکەن  بۆ ئەوەی کورد لە سەربازی ون بوون ڕزگار بکەن ، بەڵام دواجار ، ئەم هەوڵە خۆیان ئەکاتەوە بە سەربازی ون ، بە خۆشمەوە.                                                                         
          هەموو مرۆڤێک کە کەسێکی خێزانەکەی کۆچی داویی ئەکات، بە تایبەت لە ڕۆژانی پرسەدا هزری دەبێت بە هێلانەی یادەوەریەکان و یەک بە یەکیان دەبنەوە بە میوانی ئامادە. لە کلتوری کەنەدییدا کەسی خاوەن پرسە لە سوپاسگوزاری پرسەکاراندا ، هەندێ لە یادەوەریەکانی خۆی بەش ئەکات. لەم ڕوانگەیەوە، بە هۆی کۆچی دوایی باوکم ( حەمە ساڵحی حاجی قادر)لە ١٩-٠٥-٢٠١٤دا بە وەستانی دڵ کۆچی دوایی کرد، هەندێک لە شەپۆلی ئەو هەموو  یادوەریانەی بوون بە میوانم (لە هەر قۆناغێکدا تەنها یەک  یادەوەری سیاسی) دەکەم بە مۆمی سوپاسگوزاری بۆ ئەوانەی لەو ساتە وەختەدا بوون بە هاوغەم.                       .                                                                           .                         

         ساتێک ئەڕۆمەوە بۆ ئەو کاتەی لە پۆلی یەکی سەرەتایی بووم، پر بووم لە شاگەشکەی خۆشی، چوون باوەڕ ناکەم هیچ مناڵێک هێندەی من شەیدا خوێند بووبێت . بۆ کۆبوونەوەی باوکان، باوکم پێێ وتم بۆ ئەوەی نەزانن کچی ئەوم ، پێویستە خاڵم بەرم بۆ قوتابخانە ، بۆ ئەوەی لە خوێندن بێ بەش نەکرێم.ئەبێت ئەو هەست و ترس و بێ ئومێدیەی مناڵێک لە یەکەم ئەزموونی خوێندندا ڕووبەڕووی ئەبێتەوە بە وشە گوزارشتی لێ بکرێت؟ من لەو ساتەوە، باوکم نەبوو بۆ کۆبوونەوەی دایکان وباوکان، هەتا ڕاپەڕین.                                                                                                                                        .           

             یادەوەریەکان هەڵئەکشێن بۆ ئەو کاتەی لە یەکی ناوەندی بووم، باوکم پاش زیندانێکی زۆر گەڕابووە و دوو بازنەی ڕەش رەنگی پەمەیی ڕوومەتی گۆڕیبوون بە تاریکستان. ئەو جارە لە لایەن سەرۆک جاشێکەوە گیرابوو ناوی ' حەمە خان ' بوو . بە پەرەمێزی نانکردن هەردوو ڕوومەتی سوتاندبوو ، وتبووی بۆ ئەوەی هەر چەند سەیری خۆتت کرد لە ئاوێنەدا و هەرچەند برا  ' موخەریبەکانت' (پێشمەرگە بوون)  بینیتیان بیرتان بکەوێتەوە، کە حەمە خان کێ یە . لێرەوە پەیوەندیم ئەوەندە لە گەڵ ئەو بازنە ڕەشانەدا بەهێز بوو ، کە ئیتر هەوڵ بدەم لە نەهامەتی کورد تێبگەم و ببم بە ئەندامی گروپێکی تەنزیمی خوێندکاران لە ڕێگەی مامۆستاکەمەوە( شەهید نەسرین) ئەویش ئەرکەکانی لە شاخەوە لە کەسێک وەرئەگرت ناوی ( مامۆستا جەلال ) بوو . من تا ئێستاش نازانم ئەو مامۆستا جەلالە کێیە و لە ژیاندایە یان نا، هەرگیز نەمناسی. بەڵام ئەو بازنە ڕەشانەبوون   ڕۆناکی هیلالێکیان خستە سەر زۆر فاکتەر نادیدە و زۆریان پێ ناساندم و تا ئەمڕۆش پێم ئەناسێنن. هەر لە ڕێگەی ئەو بازنە ڕەشانەوە زانیم تەنها بەعس و عەرەب کورد ناکوژێت ، بەڵکو کوردی کورد کوژم بینی بە پۆشاکی کوردییەوە باوکمی گرت و بەرەوە ئۆتۆمبیلەکەی ڕاپێچی کرد و خستیە ژێر پێلەقەی جاشەکانیەوە. بەعس بە دەگمەن مناڵی خوار دە ساڵی ئەگرت ئەگەر بە کۆمەڵ لە گەڵ خێزانەکەی نەبوایە، ئەو دیمەنم بینی کە چۆن کورد ( حەمە خان) برا هەشت ساڵانەکەمی ئەدایە بەر شەق و زلە و ڕاپێچی ئەکرد. هەر ئەو بازنە ڕەشانە فێری باوەڕ ، پێداگرتن و بەخشندەیی کردم.                                  .                                                                              
        نموونەیەکی باوەڕ: پاش ئەم کارەساتانە بە دەستی کوردجاش، باوکم فشاری زۆری بۆ دەهات لە لایەن برا و خزمەکانیەوە کە ئەویش بڕوات بۆ شاخ . ئەمەش پەرچەکردارێکی ئاسایی بوو، چوون مرۆڤ بەرگەی چەوساندنەوەی دوژمن ئەگرێت ، بەڵام بەرگەی خیانەتی نەتەوەکەی خۆی ناگرێت. ئەو سوور بوو لە سەر ئەوەی لە شاردا بمێنێتەوە و پێی لە سەر دوو خاڵ دائەگرت یەک ڕیز نەبوونی کورد ، دوو نەخوێندەوار نەبوونیی مناڵەکانی  :                                                                                                                                      

            پەرتەوازەی و یەکڕیزنەبوونی کورد ، گێرایەوە ئەو بەر لە براکانی پێشمەرگە بوو . ڕۆژێک لێپسراوەکەیان پێیان ئەڵێت خێرا بکەونە ڕێ ئەڕۆین بۆ شەڕ . باوکم پێی وابووە بۆ شەڕی دژە عێراق ئەچن ، بەڵام بینیویەتی بە ڕێگەیەکی تردا دەڕۆن کە ڕوو لە عێراق نیە . لە لێپسراوەکەی پرسیوە بۆ بەم رێگەیەدا ئەڕۆن و مەگەر ئەوان بۆ عێراق ناچن ؟ لە وەڵامدا لێپرسراو  ئەڵێت" نا ، بۆ شەڕی مەلایی ئەچین ".                                                   .                                                                            

          ئەو کاتە یەکیەتی و پارتی لە یەک جیا ئەبنەوە و بە جەلالی و مەلای ناویان ئەبرێت. باوکم لە وەڵامدا ئەڵێت " ئێمە چەکمان بۆ دژایەتی دوژمن لە شانکرد نەک بۆ کورد کوشتن ، مادام شۆڕشی برا کوژی ئەکەین ، ئەوە من چەکەم دانا ، ژنەکەم دووگیانە و ئەڕۆمە شار نامەوێت لە دوا ڕۆژدا مناڵەکانم نەخوێندەوار دەرچێت. لەو ساتەوە زیندان و ئەشکەنجەی پەسەندکرد نەک خیانەتی کورد دژی کورد.                                                                              .                                                               
        بەخشندەیی و باوەڕ:   لە ڕاپەێندا هەر ئەو حەمەخانەی کە کردبووی بە خاوەنی دوو بازنەی ڕەش ، لە بەر ئەوەی پێی وابوو بوو ئەوەندەی خراپە بەرانبەر خێزانئ ئێمە کردووە ئەگەر ئێمە لێی خۆش نەبین ، لێ خۆش بوونی شۆڕش دادی نادات . بۆیە لە ماڵی ئێمەدا خۆی تەسلیم کرد بە مامەکانم ( یەکیەتی بوون) . لەو کاتەدا مامم  باوکمی هانێ ژورێکی دی و وتی ڕاستە ئێمە فەرمانی شۆڕشمان پێێە لە جاشەکان خۆش بین، بەڵام ئەگەر ئەتەوێت ئەو حەمە خانەی کە خۆت و مناڵتی بە درێژایی ساڵان چەوسانەوە و بێ حورمەتی پێکردن ئێستا گولە باران ئەکەم . باوکم وتی ' ئەخلاقی پێشمەرگە وماڵە شۆڕشگیرەکان نابێت لە ئەخلاقی ئەوانی جاش بچێت. ئەگەر ئێمەش وەکو ئەوان بجوڵێننەوە هەر وەکو ئەوانین ، بڕۆ وەرقەی تەسلیم بوونەوەی بەرێ و با نان بخوات و بڕواتە دەرێ . هەر ئەوەشی لە گەڵ کرا.                                                             .                                                                                                                                                            

         پێداگرتن و باوەڕ: لە ساڵی ١٩٩٣دا بەڕێز کاک مەسعود بارزانی پێی گوت کە پێیان خۆشە پۆستی یەکێک برا شەهیدەکانی وەربگرێت وەکو ئەو ژمارە زۆرەی کورد کە پۆستی شەهیدە لێپسراوەکانیان وەرگرتووە . باوکم بە ڕێزەوە داوای بەخشین لێ ئەکات و ئەڵێت کە وزە حزبایەتی و لێپرسراویەتی نەماوە. کە گەڕایەوە ، لە وەڵامی خزمێکیدا کە پێی وابوو هەڵەی کردووە وەرینەگرتووە ، ئەم  سێ خاڵەی خستە ڕوو و وتی : یەک: کە گوێ لە قسەکانی یەکیەتی و پارتی ئەگرم بەرانبەر بە یەک ، ئەم دوو حزبە شەڕە کۆنەکەی کاتی جەلالی و مەلای هەڵئەگیرسێننەوە ، من ئێستاش هەر ئەو هەڵوێستەی جارانم هەیە ، چەکی براکوژی لە شان ناکەم. دوو: من سێ شەهیدم لە ناو پارتی و سێ شەهیدم لە ناو یەکیتیدا هەیە ، ناچمە سەنگەری هیچ لایەنێکیانەوە بەرانبەر ئەوەی تر . سێ : من ڕەنجی ناوچەوانی خۆم ئەخۆم ، پۆستی برا و کەس وەرناگرم.  ئەو شەڕەی کە لێی دەترسا ڕوویدا، ئەو بەها و ڕەوشتەش ئەو هەیبوو بەرانبەر بە شەهید و پۆست و شەڕی براکوژی،  نە بوو بە بەهای گشتی و  نە تا ئەمرۆش ئەو جۆرە ڕەوشتە واتا وسەنگیەکی هەیە لای کورد.                                                                                                                                                                              
         خەیاڵم بازدەدات بۆ وانە وەرگرتنەکانی دوای شەڕی ناوخۆ و دووبارە بەرهەم هێنانەوەی کلتوری بەعس . لە ساڵی ٢٠٠٠دا، بەر لەوەی کوردستان بە جێ بهێڵم،پێم خۆش بوو ساکارترین  مافی خۆی کە زەوی زیندانی سیاسی بوو بۆ وەربگرم. پاش چەند مانگ هاتووچۆ، توانیم پەسەندکردنی وەرگرتنی زەوی بۆ وەربگرم ، دەبوو ببیبەم بۆ شارەوانیەکان بۆ دابینکردنی زەوێکە. ئەو کات بەڕێز حاکم قادر سەرۆکی شارەوانیەکان بوو. ڕۆشتمە لای جەنابی و پێم وت ،  "  ئەگەر بە پێی ئەو بڕیارە و ئەو  کلتوری زەوی دابەشکردنە بێت ئەمڕۆ باوە، ماڵی ئێمە پێویستە چوار (٤) پارچە زەوی وەربگرێت ، زەوی بۆ زیندانی سیاسی ، بۆ هونەرمەند ، بۆ نووسەرێک و وە بۆ مامۆستایەکی زانکۆ، کە ئەم چینانە هەمووی زەوی وەرگرتووە ئەوانەی ماڵەکەی ئێمە نەبێت. بەڵام من داوات لێ ئەکەم لە بری  چوار ، یەک پارچە زەوی لە ناو شاردا کە بە کەڵکی نیشتەجێ بون بێت بدە بە باوکم لە سەر ئەم مامەڵەی زیندانی سیاسیە و مافی سیانەکەی دیمان بسڕەوە".                                                                                                                                              

جەنابی حاکم قادر فەرمووی، " بە چاوان، تۆ بڕۆ زەوێکی باش بدۆزەرەوە و وەرەوە ئەیکەم بە ناوێیەوە"                               .                                               
             لە گەڵ ئەوەی وەها داوایەک لە لایەن شارەوانییەوە کە خۆیان خاوەنی هەموو زانیاریەکان بوون ،بێ بنەما بوو . بەڵام  لە بەر ئەوەی خەڵکێکم ئەناسی لەو فەرمانگەی زەویەکان دەست نیشان ئەکەن ، دوو جار ، دوو پارچە زەوی جیاوازم لە ناو شاردا دۆزییەوە و ئەمبرد بۆ لای کاک حاکم قادر، ئەویش ژمارە و ئەدرەسی زەوێکەی لای خۆی تۆمارئەکردو  ئەیفەرموو ، " سبەی وەرەوە ئەیکەم بە ناوییەوە". هەر دوو جارەکە کە ئەڕۆشتمەوە ئەیوت ئەو زەوییە بەتاڵ نیە و بە ناوی خەڵیکی ترەوەیە . کە ئەچوومەوە بۆ سەرچاوەی زەوێکەی پێیان ئەوتم پاش ئەوەی تۆ ژمارەی زەوێکەت بردووە بۆ شارەوانی کراوە بە ناوی خەڵکەوە.  ناوی کەسی بە ناوکراویان پێ ئەدام و پێشیان ئەوتم چی سەرۆکی شارەوانی بوون . بەڵام لە نێوان ئەم دوو جەمسەرەدا کامیان ڕاست بوون گرنگ نەبوو لە لام، هێندەی پێم وابوو ئەگەر بەردەوام بم  لە سەر داواکردنی مافەکەی لە بری ئەوەی مافی بۆ وەربگرم ، ئەبم بە بەشێک لەو گەندەڵێ .                                                                                                                                                                                  

              سیازدە ساڵ پاش ئەم ڕووداوە و لە ساڵی ٢٠١٣دا گەڕامەوە کوردستان. بینیم هەتا بن چیاکان کراون بە خانوو ، زەوی تەنانەت بە . تەنانەت بە سەر ئەو سەماکەر و  ڕۆژنامە نووسە عەرەبانەی بە سەردانێک هاتبوونە کوردستان. بەڵام  دوو شت وەکو خۆی مابوون مافی من و خێزانەکەم ، لە کوێدا بەجێم هێشتبوو هەر وابوو.  بازنە ڕەشەکانی سەر ڕوومەتی باوکیشم تۆخترببوون، بوبوون بە برین و پزیشک پێی گوتبوو ، پێویستە خۆی لە هەتاو بپارێزێت ، دوور نیە ببێت بە شێرپەنجەی پێست . مامەڵە کۆنەکەی ساڵی ٢٠٠٠ م دەرهێنا ، تەنانەت ئەو تێبینیانەی هەر فەرمانەگەیک لە سەر وردە کاغەزێک نووسی بووی هەڵمگرتبوو. هەموو تێ بینی و ژمارەی ئەو زەویانەی  باسم کردووە لە سەر بوو. لە باوکم پرسی بۆچی بەدوادا چوونی نەکردوە . ئەویش مامەڵەیەکی لەوە درێژتری پێشاندام و وتیسێ ساڵە لە سەرەتاوە دەستم پێکردەوە و کە گەشت بەو کەسەی  پێویستە زەوێکەم بداتێ لە ناوچەی سلێمانیدا ( ناوەکەی بۆ ئێستا لای خۆم پارێزراوە) پێی وتم کە زەوێکەم ناداتێ ئەگەر نێوەی نەدەم بە ئەو واتە پەنجا بە پەنجا دابەشی بکەین. باوکم پێی وتبوو من شەقی بەعس و ناعەدالەتی کوردم قبوڵ کرد بۆ ئەوەی نەبم بە زاڵم و خیانەتکار و گەندەڵ ، ئێستا گەندەڵی تۆ قبوڵ ئەکەم؟ ئەو زەویە ش ورگی گەندەڵێک پڕ بکات من هەر وەریناگرم. ئیتر واز لە مامەڵەی خۆی ئەهێنێت. ژیان بە جێ هێشت و زەوێکەی وەرنەگرت.                                                                                                                                                                         

          نسێ خەیاڵ ، هێلانەی لە سەر نەوەی هەردوو جەمسەری جاش و شۆڕشگیریش بە سەر ئەکاتەوە ، لە جیاوازیەکانی نێوان ڕابردوو و ئێستا ئەپرسێت.کوڕی جاشەکە کە لە بەریتانیا ئەژی ، بە بێ داوای خۆی چوار سەد مەتر زەوی چەندین دەفتەر دۆلاری دراوەتێ  بۆ ئەوەی پێی بژی. من ئەتوانم لە سەر ئەم کەسە زانیاری ورد و زیاتر بدەم، بەڵام لە بەر ئەوەی دژی ئەوەم هیچ کەسێک بە کرداری باوکێیەوە هەڵبسەنگێت نامەوێت هیچی دی بڵێم . خوازیارم دژی ڕابردووی باوکی بێت ، لە گەڵ ئەوەی ئەو ئیمتیازانەی بە هۆی باوکییەوە وەرگرتووە نەک خۆی ، ئەمەش ئەو خواستە هەڵئەوەشێنێتەوە.                                                                                                             
ئەی لای مناڵانی قوربانی دەستی ئەم جاشە چ ەگوزرێ؟ نووسەری ئەم بابەتە هەتا ئێستا  تەنها ژنێکە لە سەر ئازادی ڕادەبڕین زیندان دەکرێت لە لایەن دەسەڵاتی کوردییەوە. کە دێتە دەرەوە لە بری ئەوەی وەکو زۆربەی کەیسە هاوشێوەکان ڕوو لە ڕێکخراوە پەیوەندیدارەکان بکات و کەیسەکە بکات بە بابەتی ڕۆژنامە بیانیەکان و خۆیی پێ بژێنێت . دەست ئەکات بە خوێندنی ئەو ڕشتانەی لە ناو کورددا نیە ، چەندین بڕوانامە بە دەست ئەهێنێت. بۆ ئەوەی بتوانێت دکتۆراکەی کە لە سەر جینۆسایدی کوردە تەواو بکات ساڵێک ئەخوێنێت و ساڵێک کار ئەکات. ئەوانەی بە خوێندکاری ئەو ناشێن زەویان وەرگرت، بەڵام لەوانەیە بۆ ئەم داواکردنی زەوی خیانەتی نیشتمانی بێت.

                                                                                                                                                                       

ناز: ئەو هونەرمەندەی هەر لە یەکەم فیلمی بە زمانی ئنگلیزی لە ماوەی ساڵێک لە زیاتر لە دە ڤێستڤاڵی نیو دەوڵەتی پێشاندراوە ، جگە لە کارەکانی دیکەی. بەڵام تەنها فیلمەکان ڕۆشتوون نەک خۆی. چونکە  پارەی سەفەر  و بەشداریکردنی چالاکیەکانی دەرەوە بۆ ئەو کەسانە نیە وەکو ئەو ئەکادیمی بن ، نەوەی یەکەمی سینەماکارانی کورد بێت کە بکالۆریوس و ماستەر لە سینەما بهێنێت ، بۆ ئەوانەیە کەبە پێێ عەقڵ و کولتووری کوردی و دەسەڵاتی سیاسی داهێنەرن.                          .                                                                                                                                 

نیان : ئەو کچەی بۆ یەکەمجار لە مێژووی ڕۆژهەڵاتی ناوەراستدا دوو دۆزینەوەی نوێ لە بایۆلۆجیا ئەکات ( ئەم هەوالەت نەبیستووە چونکە تەنها یەک دوو میدیای کوردی بڵاویان کردەوە) ئەم جۆرە داهێناە تەنانەت لە دواکەوتوو ترین وڵاتدا حکومەت بودجەی بۆ تەرخان ئەکات و لە وانە وتنەوە دووری ئەخاتەوە ئەیخاتە تاقیگەیەک کە پەرە بە ئەزموونەکە بدات، چونکە ئیتر ئەبێت بە سامانی نەتەوەیی. نیان لە سەر گیرفانی خۆی  مەوادی تاقیگەی لە ئەڵمانیاوە ئەکڕی و ئەم کارەی کرد . دوای لە یەک دەزگاش کرد کە هاوکاری بکەن تاقیگەکەیان بەکار بهێنێت بۆ ئەوەی کاری تێدا بکات ، مەوادی بەسەرچوو( ئێکسپایەر)یان خستبووە بەر دەستی ، بۆیە وازی لە زیاتر کارکردن لە سەر ئەو پرۆژەیەهێنا و نەک هەر زەوی وەرنەگرتووە ، وەکو  زۆربەی هاوەڵەکانی وەریانگرتووە، بەڵکو چەندین ڕاپۆرتنێردراوە بۆ سەفارەتی ئەو وڵاتەی ئوفەری دکتۆراکەشی لێ وەرگرتووە .                                                 

        کاتێک ئەم لێکچوونەی نێوان سەردەمی بەعس و ئێستا ئەبینیت لە فەراهەم هێنانی دادوەریدا، تێدەگەیت تاکەکانی ئێمە چەند شەیدای کولتووری بەعسن و چۆن زۆرینەی تاوانبارن. لەم جۆرە بەراوردکاریەدا ئەتوانییت نەڵێت سەرجەم ڕاوێژکارانی سیاسی بە تایبەت ڕاوێژکارانی سەرۆکی حکومەت و سەرۆکی هەرێم تاوانبار نین؟ نەڵێت کە هەڵواردنی ئەم چینە لە لایەن بە ناوی ئۆپۆزسیونەکان ، واتای شتێک نیە بە ناوی ئۆپۆزسیون و هیچیش بە ناوی میدیای ئازاد لە کوردستاندا  لە ئارادا نیە، بەڵکو هەموو ڕێگەکان ئەچنەوە بانە؟  ئەکرێت نەڵێیت جەنابی سەرۆک خۆی بۆ خۆی  بە زۆری ئەزانێت سەرۆکی هەموو هەرێم بێت و خۆی تەنها بە سەرۆکی عەشیرەتێک ئەزانێت ، بۆیە تەنها ئاگای لە بەشێک لە ناوجەکانی هەولێرە و ئەوانی دی ىی بایەخکردووە؟.گرنگ نیە چی ئەڵێت، ئەکرێت هۆشیاریت گەشتبێت بە ئاستێک تێبگەیت ئەوەی ڕووئەدات هێزیەکی دەستەجەمی گشتی دروستی کردوە.  گرنگ ئەوەیە لەو ڕاستەیە دڵنیا بێت ، هەر گەلێک خاوەنی ئەو مۆراڵ و کلتورە سیاسی وکۆمەڵایەتیە بێت کە لە چەند چرکەیکدا ئەو هەموو نادادوەریەی تێدا یاد بکرێت . هەرگیز ناتوانێت خاوەنی پایەگەی بتەو بێت. تەنانەت کاتێک ببێت بە خاوەنی کیانێکی سەربەخۆش خۆی، خۆی لە ناو ئەبات و ڕووبەرووی سەدان شەڕ و ئاژاوەی ناوخۆ ئەبێتەوە. ئەوەی پایەگەی تورکیای لە جیهاندا بتەو کردوە بە توانانی بازرگانی و سیاسی تورکیای مۆدێرن بەرهەم نەهاتووە. بەڵکو دەگەڕیتەوە بۆ سەدەی پازدە و لە سەردەمی سوڵتان سولەیماندا کە دەوڵەتی یاسایی دروستکرد و یاسای بە سەر ئاین و دەسەڵاتدا زاڵکرد. جۆرە دادوەرێکی کۆمەڵایەتی دروستکرد کە بۆ ئەو کاتە ئەوەندە جیاواز و دەگمەن بوو ، لە گەڵ هەموو خوێن ڕێژیەکانیشی پاپا و هەموو ئەوروپای سەرسام کرد و تا ئەمڕۆ وەکو بابەتێکی زیندوو لە وڵاتانی دنیا کتێبی دەربارە ئەنووسرێت و بە ئەکادیمی ئەکرێت. بە بێ دادوەری کۆمەڵایەتی ناتوانیت حزبیەک، سەرۆکێک، مرۆڤێکی سەرکەوتوو بیت. کاتەکان درێژ بن یان کورت، تەنها بازنەیەکی ڕەشی جیاواز لەو بازنە ڕەشە ناچیت کە من پێی ئاشنام، چوون کەرامەت پارێزی نەیکێشاوە.                                                                                                        

June 26-201

ت: من وێنەی خێزانەکەم ( دایک ، باوک ، خوشک و برا) جگە لە ناز کە خۆی ئەکتەرە و وێنەکانی بڵاون، وێنەی کەسم دانەبەزاندووە پێشتر و ئێستا و بە نیازیش نیم بۆ داهاتوو ، تەنها لە بەر ئەوەی ئێمە کارەکتەرێکی گشتین ، ناکرێت ماف بە خۆمان بدەین ئەوانەی دەوروبەریشمان هەموو بکەین بە گشتی