خه‌ڵاتی نه‌جیب مه‌حفوز بەخشرایەکازیوه‌ ساڵح ‌

خه‌ڵاتی نه‌جیب مه‌حفوز بەخشرایەکازیوه‌ ساڵح ‌کوردستانی نوێ‌9/10/2013

هه‌مه‌ڕه‌نگ

خه‌ڵاتی نه‌جیب مه‌حفوز که‌ یه‌کێکه‌ له‌و خه‌ڵاته‌ ئه‌ده‌بییه‌ دیارانه‌ی که‌ ساڵانه‌ ده‌به‌خشرێته‌ چیرۆک‌و رۆمان، بۆ ئه‌مساڵ ئه‌م خه‌ڵاته‌ به‌خشرایه‌ خاتوو کازیوە ساڵح.

کازیوه‌ ساڵح به‌هۆی به‌رهه‌مه‌کانییه‌وه‌ که‌ لەنێوان ١٠٦١ به‌رهه‌مدا بۆ ئه‌مساڵ کێبڕکێیان بوو بۆ وه‌رگرتنی ئه‌م خه‌ڵاته‌، توانی به‌چیرۆکی (ده‌زگیرانه‌ قوڕینه‌که‌م)‌ خەڵاتی (نەجیب مەحفوز) بۆ ساڵی ٢٠١٣ بەدەستبێنێت.

به‌گوێره‌ی سەرچاوەو پێگە ئەلیکترۆنییە میسرییەکان، خه‌ڵاتی نه‌جیب مه‌حفوز جگە لەوه‌ی که‌ بایەخێکی باشی هه‌یه‌ بۆ نووسەر، له‌هه‌مانکاتدا دەزگای (نغـمه‌) ١٠٠٠ دانه‌ لەبەرهەمه‌که‌ چاپده‌کات‌و ٢٠٠ دانەی دەبەخشێته‌ نووسەری به‌رهه‌مه‌که‌.

شایه‌نی باسه‌ بڕیاره‌ به‌م نزیکانه‌ وەزارەتی رۆشنبیریی میسر مه‌راسمێکی شایستە رێکبخات‌و لەلایەن (درعی نجیب محفوظ)ه‌وه‌ خەڵاتەکە ببه‌خشرێته‌ براوەی (خەڵاتی نەجیب مەحفوز) بۆ چیرۆک‌و رۆمان.

کازیوە ساڵح ئێستا نیشته‌جێی کەنەدایە، پێشتر دووجار خەڵاتی ئامیتای ئیتالی بۆ ئەدەب‌وهونەر پێبه‌خشراوه‌و خاوه‌نی خەڵاتی نەتەوە یەکگرتووەکانیشه‌ بۆ بوونی بەهرەی سەرکردایەتی کردن، هه‌روه‌ها کاندید بووه‌ بۆ وه‌رگرتنی خەڵاتی پۆڵ یوزی له‌کەنەدا که‌ ئه‌م خه‌ڵاته‌ به‌و کەسانە ده‌درێت که‌ کاریگەرییان هه‌یه‌ لەسەر بەرەوپێشچوونی فرەنەتەوەیی لەکەنەدا. جگه‌ له‌مانه‌ له‌بواری جینۆسایددا چه‌ند بڕوانامه‌یه‌کی له‌که‌نه‌دا به‌ده‌ستهێناوه‌و له‌بواری ناساندنی کاره‌ساته‌کانی که‌ به‌رامبه‌ر کورد کراوه‌ کارده‌کات.

http://knwe.org/Direje.aspx?Cor=10&Besh=Araste&Jimare=19323

 هەندێ ڕاگەیاندنی عەرەبی هەوالەکەیان وا گواستوەتەوە کە خەڵاتی نەجیب مەحفوزم لە لاین زانکۆی ئەمەریکیەوە پێخ بەخشراوە. لە ڕاستیدا زانکۆی ئەمەریکی لە ساڵێ ١٩٩٦ وە خەڵاتی نەجیب مەحفوزیان هەیە

 خەڵاتەکەیان لە ئاستی بەشی ئەدەبی زانکۆک و چەند پرۆفیسۆرێکە، خەڵاتەکەیان بریتییە لە مەدالیای زیوینی نەجیب مەحفوز و ١٠٠٠ دۆلار، وە ئەم خەڵاتە لە ساڵی ٢٠١١ وە نەبەخشراوە و نازانم  بە یەکجاری یان بە کاتی ەوەررهەڵیانسپاردوە. ئەوەی من وەرمگرتووە لە  دەوڵەتدایە لایەن دەزگای ' النغم'  و وەزارەتی ڕۆشنبیری میسری لە ساڵی ١٩٩٠ وە ئەبەخشرێت و ساڵی رابردوو هەردوو وەارەتی ڕۆشنبیری کویتی و قەتەریش بەشداریان تێدا کرد.ئەم خەڵاتە بریتیە لە درعی ئاڵتونی نەجیب مەحفوز ، چاپک ردنی ١٠٠٠ کۆپی بەرهەمەکە و ٢٠٠ بۆ نووسەرەکە و  تا دوو ساڵ بەر لە ئێستا  ، ١٠٠٠ دۆلاریش بوو ، ئەم دوو ساڵەی دوای پارەی تێدا نیە. خەڵاتەکە لە لایەن وەزارەتەوە ئەدرێت نەک زانکۆ بەڵام لێژنەکە پرۆفیسۆری زانکۆن. ئەم دەزگایە ساڵانە  چوار فێستڤاڵی گەوەرە، لە ئاستی نێو دەوڵەتیدا ساز ئەکات...خوازیارم ڕاگەیاندنە کوردیەان نەکەونە هەمان هەڵەوە.

خەڵاتی نەجیب مەحفوز بۆ ساڵی ٢٠١٣

http://www.pukmedia.com/KS_Direje.aspx?Jimare=20403#.UlmShw-9yYs.facebook

---

6/10/2013 18:32:00

           

تائێسته‌ چه‌ندین خه‌ڵاتی وه‌رگرتووه‌

خاتوو كازیوه‌ ساڵح كچه‌ رۆمان نوسی كورد خه‌ڵاتی نه‌جیب مه‌حفوز بۆ ساڵی 2013 ی به‌ده‌ست هێنا كه‌ له‌مه‌راسیمێكدا له‌ زانكۆی ئه‌مریكا له‌ قاهیره‌ ناوه‌كه‌ی ئاشكرا كرا.

له‌په‌یجی تایبه‌تی خۆی له‌سه‌ر تۆڕی كۆمه‌ڵایه‌تی فه‌یس بووك، كازیوه‌ ساڵح نوسیویه‌تی: له‌ نێو ١٠٦١ نووسه‌ر دا، براوه‌ی خه‌ڵاتی نه‌جیب مه‌حفوزی ساڵی ٢٠١٣ بووم بۆ چێرۆك و ڕۆمان.

وتیشی: ئه‌م خه‌ڵاته‌ جگه‌ له‌ بایه‌خ به‌ نووسه‌ر له‌ لایه‌ن ده‌زگای نه‌غمه‌وه‌، هه‌زار ١٠٠٠ كۆپی له‌ به‌رهه‌مه‌ سه‌ركه‌وتووه‌كه‌ چاپ ئه‌كرێت، ٢٠٠ دانه‌ی به‌ نووسه‌ر ئه‌درێت، له‌ ئاهه‌نگێكی گه‌وره‌ له‌ لایه‌ن وه‌زاره‌تی ڕۆشنبیری میسریی و درعی نه‌جیب مه‌حفوزیش ئه‌به‌خشرێت به‌ كه‌سی براوه‌. 
له‌ ئاینده‌یه‌كی نزیكدا وه‌زاره‌تی ڕۆشنبیری میسر له‌ رێوڕه‌سمێكی شایه‌سته‌دا له‌لایه‌ن (درعی نجیب محفوز) خه‌ڵاته‌كه‌ ڕاده‌ستی براوه‌ی خه‌ڵاتی نه‌جیب مه‌حفوز بۆ چیرۆك و ڕۆمان ده‌كرێت.

خاتوو كازیوه‌ ساڵح بۆ وه‌رگرتنی خه‌ڵاته‌كه‌ی كه‌حاڵی حازر به‌سه‌ردانێك له‌كوردستانه‌، خۆی ده‌چێته‌  میسر .

كازیوه‌ ساڵح نوسیویه‌تی، به‌ هۆی ئه‌وه‌ی له‌م ساته‌دا له‌ كوردستانم و دوای ئه‌وه‌ش له‌ ١٦ ی مانگه‌وه‌ پێویسته‌ بۆ چاڵاكییه‌ك له‌ به‌ریتانیا بم و دوا به‌دوای ئه‌وه‌ش هه‌ر له‌ خۆئاماده‌كردنم بۆ دوو سیمینار له‌ ئه‌مه‌ریكا له‌ ٢٣ و ٢٤ ی ئۆكتۆبه‌ر له‌ زانكۆی ئه‌لبه‌نی، بۆیه‌ ئاهه‌نگی پێدانی خه‌ڵاته‌كه‌ پێوسته‌ دووا بخه‌ن و له‌گه‌ڵ كاته‌كانی مندا بیگونجێنن.

كازیوه‌ ساڵح دانیشتووی كه‌نه‌دایه‌ و تا ئێستا جگه‌ له‌م خه‌ڵاته‌، له‌ بواری چیرۆكدا دوو جار براوه‌ی خه‌ڵاتی ئامیتای ئیتالییه‌ بۆ ئه‌ده‌ب و هونه‌ر، كاندیدی خه‌ڵاتی پۆڵ یوزی كه‌نه‌دیشه‌ بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ی كاریگه‌ریان له‌ سه‌ر ره‌وتی به‌ره‌و پێشچوونی فره‌ نه‌ته‌وه‌یی هه‌یه‌ له‌ نێو كۆمه‌ڵی كه‌نه‌دیدا.

PUKmedia كه‌نه‌دا_ عوسمان عه‌لی 

هۆزمۆدێرنە و تەقەی خۆشی

کازیوە ساڵح

کاڵڤین و هوبز نووسینێکی کارتۆنی بێڵ واترسۆنە ، ئەم 

کارتۆنە وەکوجدلیەکی فکری بەراوردی هەردوو چەمکی فەیلەسوف و شۆڕشگیر لە میانەی پێویستیە مرۆیی ، سیاسی و کۆمەڵایەتیەکانەوە ڕاڤە ئەکات بە زمانی مناڵ و گەورە . بۆ ئەو مەبەستەش کورتکراوەی دوو ناوی دیاری بواری فەلسەفی و شۆڕشگێڕی " جۆن کلیڤەری شۆڕشگێری شۆڕشی فەرەنسی سەدەی شازدەو فەیلەسوفی سیاسی ئنگلیز تۆماس هوبز هەڵدەبژێریـَت . ئەوەی لێردەدا مەبەستمە ئاماژەی یەکێکە لە دیالۆگە پڕ دانایەیەی کالڤینی شەش ساڵانە کە لە باوکی دەپرسێت " باوکە چۆن ئەو سەبازانەی یەکتری دەکوژن کێشەکانی جیهانیان پێ چارەسەر ئەکرێت ؟" باوکی کە لەو کاتەدا ڕۆژنامە دەخوێنێتەوە و سەیریەکی دەکات و وەڵامی ئەو پرسیارە قورسەی کوڕەکەی بە بێ دەنگی و گەڕانەوە بۆ خوێندنەوەی ڕۆژنامەکە دەسپێرێت ، مناڵەکەش وەڵامی ئەو بێ بێ دەنگی باوکی بە " پێم وایە گەورەکان وا ئەجوڵێنەوە کە ئەزانن چی ئەکەن " هەڵئەسەنگێنێت ".هێنانەوەی ئەم دیالۆگە بۆ گەڕانەوەیەکی کورتە بۆ دۆخی چێژی کوشتن ،دەربڕینی خۆشی و هیپۆکراسی نێو دیموکراسی لە کۆمەڵی کوردیدا. .

کوشتن دەرهاویشتەیەکی دەرونیە گوزارشت لە رک و تۆڵەکردنەوە دەکات لە فۆرمی سادیزمدا بۆ لە ناوبردنی کەسیەک یان گرۆپێک ، دەکرێ هۆکاری جیاوازەکانی ڕەگەزی ، دەستکەوت ، چاوچنۆکی ، دووبەرەکی ،ئیرەیی و مەترسی ئاشکاربوونی نهێنی مەترسیدار و نەخۆشی دەروونی پشت کاکڵەی کوشتن بێت ، باوترین ئامرازیش بۆ ئەنجامدانی ئەم کردەیە چەک و تەقەمنی – فیشەکە. 

خۆشی : دەرهاویشتەیەکی دەرونیە گوزارشت لە ئاسودەیی دەکات لە میانەی رێکحستنی سۆزەوە لە دەڵنیاییەوە بۆ بەختەتەوەری شێوە دەگرێت ، باوترین ئامرازیش بۆ ئەنجامدانی ئەم کردەیە ئاگری ڕازاندنەوەیە. لە کولتوری کۆمەڵە پێشکەوتوەکاندا ئەو ئاگری ڕازاندنەوەیە جگە لەوەی جوانێکی تایبەتی هەیە و بەکارهێنانی سەلامەتە ، بەڵام وەکوتەقەمەنی ڕاستی دەنگێکی گەورەی هەیە ، ئەمەش سیمبولیەتی بەکارهێنانی واتا بەخش ئەکات ، کە وەکو یادکردنەوەیەک و سوپاسگوزاریەکە بۆ ئەو شەهیدانە و بۆ ئەو سەربازانەی ڕۆژێ لە ڕۆژان بەرگەی ئەو جۆرە دەنگ و ئاگربارانە ڕاستەکانیان گرت و گیانیان بەختکرد. هەر بۆیەش ئەم جۆرە ئاگربازییە لە گەڵ ئەوەی هیچ زیانیەک ناگەیەنێت بەڵام تەنها لە بۆنە نەتەوەیەکاندا بەکاردەهێنرێت نەک بۆنەی بردنەوەی حزبێک لە هەڵبژاردندا. 

لە کۆمەڵی ئێمەدا مەرگ و کوشتن ئامرازێکە بۆ پەرچە کرداری خۆشی و ناخۆشی ، چێژ وەرگرتن لە کوشتن و بینینی مەرگ بووە بە یەکێکە لە خەسڵەتە سەرەکیەکانی دەربڕینی هەستە جیاوازەکانی تاکی کورد. دەربڕینی دوو کارەکتەری تەواو جیاواز و پێچەوانە لە یەک فۆرمدا کە فۆرمی مەرگ –دۆستی و کوشتنە ، بە یەک ئامراز کە چەک و فیشەکە ستانداری کۆمەڵە هەرەمەکی وناشارستانی و بەربەریەکانە ، هەر کۆمەڵێکی لەو ئاستەوە کە قۆناغە کانی شارستانیەتی نەبڕیوە باز بداتە ناو شارستانیەتی ئەمڕۆ ،بە بێ هێزێکی سیاسی مۆدێرن ، رۆشنبیری و کۆمەڵایەتی هۆشیارکەرەوە ،لەو کەرت بوون و پارچە پارچە بوونەی ڕووبەڕوی بووتەوە ناوەستیەت و مل ئەنێت بەرەوە کەنارەکانی فەنا بوون. لەو ساتەوەی فۆبیای لاسایکردنەوەی مەدەنیەت بووە بە خولیای کەسانێک کە سنورەکانی جیاوازی نێوان کۆمەڵێکی نەریەتی و کۆمەڵێکی مەدەنی، مۆراڵی هۆز و مۆراڵی مەدەنیەت پێ دیاری ناکرێت ، هەموو چەمک و دیاردەکان شوناسی خۆیان لە دەستداوە و بە شێوەیەکی نابەجێ دێنە ڕوو. ئەمە ئەو دۆخە نالەبارەیە کە سیاسی کورد بەر لە " خۆدۆزینەوە " و " ئەودۆزینەوە" دۆخێکی مەدەنی وەرئەگێڕێت بۆ دۆخی هۆز و دۆخی "منی ڕاست " و " تۆی هەڵە" ئەمەش ڕاستەوخۆ دەگوێزرێتەوە بۆ کۆمەڵ و دەبێت بە " ئێمەی ڕاست " و " ئێوەی هەڵە " ،کە هەموو چەمکەکانی ژیانمانی بە ڕەنگی خۆڵەمێشی ڕتووش کردووە بە دوا شانازیەکانی مەدەنی بوونشمانەوە کە هەڵبژاردنە. . هەڵبژاردن پرۆسەیەکی دیموکراسی یە ، دیموکراسیەتیش بەرهەمی مۆدێرنەیە .میللەتێک بۆ ئەوەی لە بەهای هەڵبژاردن بگات وەکو یرۆسەیەکی ڕاستەقینە لێی بنوارێت نەک پرۆسەی لاسایکردنەوە. پێویستە لانی کەم لە پرەنسیپە سەرەتایەکانی مۆدێرنە بگات کە ڕزگار بوونێەتی لە عەقڵیەتی هۆز و کرداری خێڵەکیانە. مۆدێرنە و دیموکراسی واتە ئازاد بوونی عەقڵ ، سەربەخۆی بیرکردنەوە ، باڵاکردنی کردار و سەرلەنوێ دروستکردنەوەی کۆمەڵ ." دەکرێ واسەیربکرێت سەر لە نوێ دروستکردنەوەی جیهان بێت لە غیابی خودادا – برایان ئەپلاید " .بۆ ئەزمونی کوردی خوداکانی جیاوازە لە گەڵ ئەوەی برایەن ، بۆ ئێمە غیابی خوداکانی نایەکسانی ، شەڕ و توندوتیژی ، خوداکانی گلانی کۆمەڵی مرۆڤایەتی و ژیانەوەی هۆز ، خودا نەریەتی وبەسەرچووەکانن. 

هەڵبژاردن لە کوردستاندا کەمتر داواو خواستێکی سیاسی بووە ، بەڵکو داواو خواستیەکی جەماوەری و رۆشنبیری بووە، بۆ گۆڕینی ئەو نەریت و سیستمە چەق بەستووەی سەرخان و ژێر خانی ئەوانی لێوە دیاریکراوە ، بەو بەڵگەی کەمترین ژمارەی سیاسی باوەڕیان بە هەڵبژاردنێکی دیموکراسیانە و ڕێز گرتن لە ئیرادە خەڵک بە کردار هەبووە . وەلێ مامەڵەکردن لە گەڵ پرەنسیپی هەڵبژاردندا دەمانباتە ئاستی یەقین کە زۆربەی سیاسیەکانی لاوازترین ڕاڤە و تێڕوانینی پێشوەختی بۆ هەڵبژاردن نەبووە بۆیە" کوشتن " بوو بە بەزم نۆشی و شادی سیاسی. 

گەلێک و ئیرادەیەکی سیاسی کە بە توندوتیژی و کوشتن گوزارشت لە خۆشیەکانی خۆی بکات ، نەخۆشی سادیزمی تێپەڕاندووە بۆ ئیفلاسی سیاسی تەنانەت لە ئاستی خۆڕاگرتنیەکی کورت خایەن بە واتاو تێڕوانینەکانی دیموکراسیەت بۆ دەسنیشانکردنی چارەنووسی مرۆڤ ، مرۆڤایەتیش بۆ فەراهەم هێنانی ئاسایش . لە خراپترین باردا کوشتنی هاوڵاتیانێک کە دەکرێت سەرچاوەی خۆشیەکانی ئەوان بووبێتن بە دەنگدان بۆیان ، یان ئەوانیش هەمان هەستیان بووبێت بۆ دەبڕینی خۆشی هیچ ناگەیەنێت جگە لە پیشاندانی ماسولکەی دەسەڵاتسالاری و تۆتالیتاری شوناسێکی دی لە خۆناگرێت. 

گەر لە یەکەم هەوڵدان بۆ هەموارکردنی سیاسیەت و جیهانی کوردی بەرەو ژیانێکی جیاواز و دیموکراسیانە و خۆ ئامادەکردن خۆنوێکردنەوە و وەلاخستنی ڕابردوو ، باوکە سیاسیەکان وەکو باوکی کالڤاین تەنها نیگایەکمان تێئەگرن و پێیان وایە ئەوەی دەیکەن ئەزانن چیە و میللەت بێ ئاگایە لێی ئەوە موژدەی داهاتویەکی تاریکەبە ڕووی ئایندەدا و ناوەڕۆکی زهنی دەسەڵاتدئاشکرا دەکات .ئەوەی ڕوویدا هەنگاویەک بوو بۆ پیشاندانی ترس و تۆبەکردنی مەرگ بۆ داهاتوو و باڵاکردنی تەوتەمی دەسەڵات ، ئەم تۆقاندن و ترس باراندنەش پێشوەخت پانتایەکی گەورەی گوتاری هەردووی حزبی کسک و زەردی داگیرکردبوو ، بە ئاشکرا دەیانگووت هەڵویستیان چی دەبێت گەر براوە نەبن.لە کاتێکدا دەکرێ ئەو ترساندنە کاریگەری زۆری کردبێتە سەر ڕای هاوڵاتیان و لە ترسی هەڵنەگیرسانی شەڕیەکی دی و ترسی پاراستنی گیانی دەنگی بۆ دابێت ، ئەمەش لە میتۆدی دکتاتۆرەکانی جیهاندا باو بووە نەک میتۆدی دیموکراسی ، دەسەڵاتێکی سیاسیش ناتوانێت شتێک بێت لە نێوان دیکتاتۆریەت و دیموکراسیەتدا ، پێویستە خۆی یەکلا بکاتەوە ، دیموکراسیەت و هەڵبژاردن لە نابووت بوون بپارێزی لە ژێر سێبەری مەرگدا. 

بە ناوی دیموکراسیەوە تەوزیفکردنی هیپۆکراسی وبە دواشیدا تاوانبارکردنی ئەوی بەرانبەر و ناونانی هەڵەی هاوڵاتیان و دەرەوەی ئیرادەی ئەوان ، بە ناوی شۆڕشگێڕییەوە دووکایەی سیاسی لە ناوەڕۆکدا دژە یەک و لە ئاستی بەرژەوەندیەکاندا یەک ، دوو کایە یەک نابن یەک ئەکوژن و دەبن بە یەکیش هەر بە کوشتن هەنگاو دەنێن ، دەبێت بکوژ تا چەند چارەسەری کێشەی کوردیان لابێت؟ دەرئەنجام تەنها ڕێگا دەستپێکردنەوەی ژیانە لە فلیم کارتۆنەکانی مناڵی و ئەلفە بێ سیاسەتەوە، بۆ ئەوەی لە کالڤینی شەش ساڵەوە فێربن بکوژ چارەسەری ژیانی لانیە .دەسەڵاتێکیش بای ئەوەندە نەتوانێت تەنانەت ئەندامەکانی خۆی فێری بە هەند وەرگرتنی ژیانی خەڵک بکات مەحاڵە بتوانێت نوێبوونەوە لە سیستمی بە سەرچووی کوردیدا بکات .. 

" هیچ ئاڵایەک ئەوەندە گەورە نیە شەرمەزاری کوشتنی بێ تاوانێک بشارێتەوە –مێژووناس و نووسەر هەویارد زن " ئەبێت پانتایی کام ئاڵا بتوانێت شەرمەزاری کوشتنی کوژاوەبێ گوناهەکانی هەڵبژاردن و دیموکراسی کوردی بشارێتەوە؟ . 

ئەم وتارە لە ژمارە 185 ی ئاوێنەدا 11-8-2009 دا بڵاوکراوەتەوە  .

شوناسی شار ، مەرگی ڕێگە پێدراو و پرۆگرامی پەڕلەمانتار

کازیوە ساڵح                                                                                                                  

             لە مێژووی مرۆڤدا شار  سەرچاوەی فۆرمیلاکردنی هەمەچەشنەی مەعریفە ، سیاسەت ، ئابوری ، کلتوری  ، یەکسانی و دادوەری و نۆرمەکانی ئازادی  تاک و شوناسی هاوڵاتیبوون و ئەرک و مافەکانی بووە. لە بەر ئەمەیە فەلسەفە لە شارەوە دەستی پێکردوە و ئەفلاتۆن و ئە

وێنەی شارە حەیاتەکە سلێمانی

رستۆ شارنشین بوون و هەر ئەم گرنگیەی شاریش وای کردوە  نووسەران و فەیلەسوفەکانی جیهان لە پەیوەندی مرۆڤ و شار؛ پویەندی فەیلەسوف و شار و شار و فەلسەفە دوواون و تیوریان داڕشتووە.  ئەم نووسینە نە باسە لە شارە ئادیاڵەکەی ئەفلاتۆن و ئەرستۆیە و نە دیدگە ڕەخنەگریەکەی هیگلیش لە مەڕ شار . بەڵکو خوێندنەوەیەکی خێرایە بۆ دیاردەی کورتکردنەوەی شوناسی شار بۆ وشە و پلانی بینا لە شارەکانی کوردستاندا. کورتکردنەوەی  ماف بۆ ئەرک و هەژاری تیگەشتنی پێداویستیە کانی تاک لە پرۆگرامی پەڕلەمانتارانی کوردستاندا .                                                           .                                                                                                                                                

                  پاش ئەوەی نەتەوە یەکگرتووەکان ڕایگەیاند کە لە ساڵی ٢٠٣٠ پێنج (٥) بیلێون خەڵک  لە شاردا ئەژی لە بری ٣.٦ بلێون .مەکنەزی کە سەنتەرێکی تۆژینەوەی زانستی و لێکۆڵینەوەی باويڕپێکراوی ئەمەرێکی یە، لە ماوەی ساڵێکدا هەستا بە چاوپێکەوتنی (٣٠) سی مەیەر و قایمقامی چوار وڵاتدا ، گەشتووە بەو دەرئەنجامەی لە ساڵی ٢٠٣٠ ، شەست دەر سەدی ٦٠% دانیشتتوان ئەگۆزینەوە بۆ شارەکان و لە شاردا دەژین . بۆیە لە ئێستاوە حکومەتەکان کەوتوونەتە هەوڵی ئەوەی چۆن شوناسی شار بگۆڕن بۆ شوناسێکی مەزنتر بە شێوەیەک شار بتوانێت هەموو پێداویستیەکانی ئەو هەڵایسانە گەورەیە بە بێ کێشە بەڕیوەبەرێت . دیسان چەقی زۆر خراوەتە سەر دۆزینەوەی تەکنەلۆژی دروست بۆ دوزینەوەی ڕیگەیەک کە حکومەت بتوانێت لە ڕێگەی تەکنەلۆژییەوە لە ناو هەموو ماڵێکدا بێت.                                                                                                                      

            دیارە ئەم گفتوگانە کاریگرەی بۆ سەر کوردستانیش هەبووە یان بیستراوە ، هەر بۆیە گفتووگۆ لە سەر شار لە جاران گەرمترە ، بەڵام لە فۆرمی هۆزدا.  شارەکانی ئەم بەشەی کوردستان ڕۆژانە ناوی جیاواز لە خۆیان ئەنێن وەکو پایتەختی بازرگانی وپایتەختی  ڕۆشنبیری و تد ، ئەمانە کە زۆر دڵخۆشکەرن ئەگەر بە  ڕاستی و دروستی جێ بە جێ بکرێن. نەک ئەوەی بە جاریەک ستایلی ژیان و ڕۆشنبیری کلتوری و شوناسی شار کورت بکرێتەوە بۆ ناو ، تەنها ناو بە بێ ناوەڕۆکێک لە گەڵ ئەو ناوەدا گونجابێت. هەر وەکو چۆن سەدان ساڵە لە ناو کورددا شوناس تاک و کەسیەتی مرۆڤ کورتکراوەتەوە  بۆ ناوی عەشیرەت و لە ڕاپەڕینیشەوە بۆ ناوی حزبەکەی . بە هەمان شیوە لە جیهانی کوردیدا ئەمڕۆ داتاشین و دابڕینی ناو بۆ شار بووە بە قوتی سایکۆلۆژی تاکی کورد کە بەرانبەر بە خەڵک نا بەڵکو بەرابەر بە خودی کورد یان شاریەکی دی خۆی بە شاریتر یان باڵاتر ببینێت. لە کاتێکدا ئەم شارانە لە دۆخێکی ئەوەندە پرەمەتیڤ و دوو لە شارستانیەت ژیان بە ڕێ ئەکەن ، واتای شاریشیان شەرمەزار کردووە. بە ئاستێک  تاکی کورد هەتا ئێستاش سەرەتاییانە پێداویستیەکانی  بۆ فەراهەم هێنراوە و بە کار ئەهێنێت . لە وتارێکدا ناتوانیت هەموو ئەو کارەکتەرانە دەست نیشان بکەین کە شوناسی شارت لێ وەرئەگرێتەوە ، تەنها باس لە مەترسیدارتینیان ئەکەین، ئەوەی لە هەموو ماڵێکدا چەندین دوژمنی سەرسەخت هەیە مامەڵەی لە گەڵ بکرێت.   بۆ نموونە غاز ، نەوت ، کارەبا، ئاو ، لە دەرەوەی ماڵەکەشت هەموو شمەکە ساکارەکانی تر دیارترینیان شەقام.                        

          لە هەموو ماڵێکدا جەند بتڵە غازێک هەیە ، بوونی ئەم غازەش وەکو بوونی بۆمبێکی ئەتۆمی یە ،. لە هەموو ماڵێکدا جەند بەرمیل نەوت هەیە ، لە هەندێکدا بەرمێلە گاز دانراوە کە لە کاتی هەرزانیا بە دەست هێنراوە بۆ ئۆتۆمبیل.  . ئەم شمەکانە و بەرمیلە نەوتانە بەر لەوەی پێت بڵێت ئەکرێت لە هەر ساتێکدا جینۆسیادی مالەکەت بکەم ، هێمایە بۆ نەبوونی ئاسایش تەنانەت لە ماڵەکەی خۆشتدا، پێشت ئەلێت ژنێک لەم دەڤەرە پاسیڤەدا بە بێ لانی کەم پیاوێک لە ماڵەکەیدا ناتوانێت بژی.  لێرەدا مەبەست ئەو دڕندەییە نیە کە کەرامەتی  ژنێکی تەنیا لە کۆمەڵگای هەمەجیدا لاقە ئەکرێت، ئەوەش نا کە ژمارەیەکی زۆری ژنان  پیاوێک هەڵئەبژێرین بۆ دەم کوتی کۆمەڵایەتی نەک بۆ بوونی ڕەگەزەکەی تر لە ژیانیاندا ، بەڵکو ئەو ڕاستیەی کە هەر ژنێک پیاوێکی ئەوێت پاڵ بە بەرمیلە نەوت بنێت و شەڕی سەرەی نەوت و غازی بۆ بکات.                                                                                       .                                                                                                                           

             لە دنیای مۆدێرن ئەرکەکانی پەڕلەمانتاران یەکەم گەلە ، هاوڵاتیان ( گەل بە گشتی نەک گروپێکی دیاریکراوی کۆمەڵ)  دووەم بۆ ئەو ئەنجومەنە دروستکراوانەی خزمەتی خەڵک ئەکەن ، سێهەم ئەو حزبەی لە ڕێگەیەوە خۆی هەڵبژاردوە.  هەر لە بەر ئەمەش پەڕلەمانتاران بە سەر گەڕەکەکاندا دابەش ئەکرێن و پێیان ئەوترێت ئەندام پەڕلەمانی فڵان گەڕەک ،ساڵی دوای ئەوە ئەگەر ئەو گەڕەکەی سکاڵایان هەبووبەرانبەر ئەو هەڵبژێردراوە دەسنیشانکراوە ،هەڵینابژێرێتەوە ناتوانێت لە کارەکەی بەردەوام بێت وەکو پەڕلەمانتار. لای  پەڕلەمانتارانی کوردستان  ئەرکی یەکم حزبە ، دووەم حزبە و سێهەمیش هەر حزبە، جگە لەوەی لە ئەلفەوە بۆ یا بانگەشە بۆ حزب ئەکەن، بە ئاستێک ئەندام پەڕلەمان هەیە لە بری ناوی خۆی تەنها ناو و ڕەنگ و لۆگۆی حزبەکەی داناوە، تەنانەت حکومەتەکەشمان بانگەشە بۆ حزب ئەکات، ئەمەش جگە لەوەی تێنەگەشتن لە وەزیفە حکومەت ئەگەیەنێت بەرانبەر ئەرک و مافی گشتی ،نەبوونی میکانیزمی کارکردن  بە ئاقاری نەشکاندنی ڕۆحی گروپەکانی دی کۆمەڵ ، . ئەم کردارە نایاسایانە و یاسایەکانیش هەر بە ناوی خەڵکی کوردستان و مافی خوراوی تاکی کورد ئەکرێت. ئەندام پەڕلەمان ئەبینیت سەرتاپای پرۆگرامی بانگەشەکردنی پەیوەندی بە کاری پەڕلەمانتارەوە نیە و ئەوەی ئەو بانگەشەی بۆ ئەکات کاری لیژەنی پسپۆڕی ئەو بوارەیە، کە جەنابی پەڕلەمانتار هیچ پسپۆڕیکی لەو بوارەدا نیە و  باسکرنەکەشی  ناپسۆڕانەیە . ئەمەش هەر بە ناوی خەڵکەوە.                 

           هەموو باس لەوە ئەکەن ژیانی خەڵکی کوردستان خۆشترئەکەن و پارە زیاتر ئەدەن؛ پارە زیاد ئەکەن؛ پارەی بە هەدەر چوو ئەگەڕێننەوە؛ پارە بۆ خەڵک ئەبڕننەوە وپارە.... لەم مەملەکەتی پارەپەرست و پارە عەقڵەدا کەس باس لە ژیانی ناشارستانی و پرەمەتیڤی کورد ناکات ، کەس باسی کلتور ناکات، باسی لایەنی سایکۆلۆژی کۆمەڵگای دوا شەڕ و داگیرکاری و کێشەکانی ئەمڕۆمان ناکات ، کەس باسی ناشارستانیەت لە چۆنیەتی پرۆسەی هەڵبژاردن کە خۆی بەشێکە لەو ناشارستانیەتە ناکات ، کێشەی ژنکوشتن نەبووە بە غەمی کەس ، ئەو جۆرە مەترسیانە ناکات کە لە هەموو ماڵێکدا هەیە ، ەموو زایاتر باس لەو فاکتەرانە ئەکەن کە لە عاتیفەی تاکی ناهۆشیاری کورددان نەک  چینە هۆشیارەکەی، هەموو یاری لە گەڵ عاتیفەی کورد ئەکەن نەک مامەڵە لە گەڵ کێشەکانی. سەیرە کاتێک کۆمەڵێ خوێندکار بە هۆی کارەباوە ئەسوتێن ؛ کە هەموو ڕۆژێک دەیان ئامێری کارەبایی ماڵان بە هۆی  نامۆدێرنی گەیاندنی کارەباو ناتەندروستی ئاست و بەستنی کارەبا و کەم تەرخمیەوە ئەسوتێت ، ڕۆژنامەکان ڕۆژانە هەواڵی گیان لە دەستدانی هاولاتیان بە هۆی ئەم ئامێرە ترسناکانەی ناوماڵ بڵاو ئەکەنەوە . ڕۆژانە چەندین کەس بە هۆی روداوەکانی هاتوو چۆوە گیان لە دەست ئەدەن و زۆرینەی ئەم کێشەیەش پەیوەندی بە سەقەتی نەخشە ی شەقامەکانەوەیە بە ڕادەی یەکەم و پاشان بێ بایەخی شۆفێر، بە هۆی نەبوونی یاسایەکی سزادانی بتەو . ئەم هەموو جۆری مەرگە کە ڕۆژانە هاوڵاتی کورد ڕووبەڕووی ئەبێتەوە نەبووە بە غەمی پەڕلەمانتار ، کەسی پرۆگرامێکی تۆکمەی لە سەر چۆنیەتی پاراستنی گیانی هاوڵاتیان نیە، سەلامەتی گیانی باسی، سیستمی سەلامەت باسی ڕۆژ نیە  .                                                                                                                                 

             من دڵنیام لەوەی لە لایەک سیاستمەداران وئەوانەش ئەخوازن ببن بە بەشێک لێیان ڕۆڵەی ئەم کلتور و ژینگەیەن و مەرج نیە ئاگایان لە پێشکەوتنی دنیا بێت لە ڕووی دابەشکردن و گەیاندنی ئەو جۆرە خزمەتگوزاریانە بە شیوەیەکی کەمترین مەترسی لێ چاوەڕوان بکرێت لە کاتی کارەساتەکاندا. بەڵام ئەوەی خەڵکی خۆش بوێت هەست بە ئازارەکان و مەترسیەکانی ئەمڕۆ و داهاتوویان ئەکات ، ئەو هەستەش دەرگای خەیالەکانی پاراستن ومەعریفەی چارەسەرکردنی بە روودا ئەکاتەوە. مەحاڵە بە بێ هەستکردن بە ئازار و سۆز بۆ سڕنیەوەی ، عەقڵ ببێت بە ڕیبەر.  ئەم پەڕلەمانتارانە لە گەڵ ئەوەی زۆربەیان لاون و دەبێت مایەی خۆشحاڵی بێت ، لە گەڵ ئەوەشدا لە عەقڵی باوکە ترادیشناڵەکان ناچنە دەرەوە بۆ بازنەی تێگەشتن لە ئازارە ورد و باسنەکراوەکانی خەڵک ، ئەو ئازارانەی لیستی مردنێکی ڕێگە پێدراوی درێژ کردوەتەوە. لە لایەکی دی دڵنیاین لەوەی لە ناو میللەتێکدا ئەژین کە یەک بە عاتیفە بیر ئەکەنەوە نەک بە عەقڵ، وە پارەی لە لا گرنگترە هەتا خزمەتگۆزاری ، بۆ نموونە ئەگەر بە تاکێک بڵێت پەنجا دۆلار بدەم بە خۆت یان چەند خزمەتگوزاریەک پێشکەش بە گەڕەکەکەت بکەم ، گریمانەی بەهێز ئەوەیە کە یەکەم هەڵئەبژڕێت...بەڵام ئەمە ئەو کێشە کلتوریەیە کە جمگەکانی ئەم کۆمەڵگەیەی لە یەکترازاندوە و پێویستی بە کار لە سەرکردنە بۆ چارەسەرکردن نەک شەرعیەتدان  بە ئاساییکردنەوەی و بە پراکتیکردنی وەکو کلتوریەکی گستی. ئەکرێت ئەوەی لە دەرەوەی عاتیفەی کوردی پەیرەو پرۆگرام دابڕژێت  سەرنەکەوێت و دەنگی پێ نەدرێت، بەڵام کەسی دڵسۆز ئەوەیە کە قوربانی ئەدات. نەوال سەعداوی کە خۆی هەڵبژارد ، خۆی پێشوەخت گووتی بۆ ئەوە خۆم هەڵنابژێم بۆ سەرۆکایەتی ببم بە سەرۆک ، ئەشزانم دەرناچم ، بەڵام ئامانجی من تەنها شکانی ئەو بەستەڵکی بێ دەنگی و ترسەیە کە دەیان ساڵە دستی بە سەر میسر و میسریەکاندا گرتووە.                                                                                           .                                                                                                                                                                             

               لە سەروو ئەمانەشەوە ، ئەگەر مەرجەکانی شوناسی شار تەنها ساختومان نەبێت لای کورد، ئەوا یەکەم مەرجی شارستانی ، بە تایبەختی بازرگانی و پایتەختی بە ڕۆشنبیری بوون پاراستنی گیانی تاک و سەلامەتی مرۆڤەکانە بە گشتی و بەرقەراربوونی و ئاسایشی گیانی و کلتوری ئەو کەسانەیە سەردان ئەکەن. ئەگەر شارێک یەکەم مەرج و گرنگترین مەرجی شاربوونی تیا نەبێت چاکترە یان بیر لە دابڕینی ناو نەکەنەوە ، چونکە کورتکردنەوەی شوناسی شار تەنها بۆ ناو، دابڕانی مرۆڤیشی بە ڕووی کاری باشتر و پێگەیاندنی خود و دەروروبەر ئەهێنێت ،. مرۆڤ کاتێک زۆر باوەڕی بە خۆ هەبوو ، رەخنەی لە خوی نەگرت ،  چەق ئەبەستێ و لە یەک ئاستدا ئەمێنیەتوە وناتوانێت پێشبکەوێت. ساریش هەمان خەسڵەتی مرۆڤی هەیە ، جگە لەوەی پێشکەوتنی و پێگەیاندنی تاکەکانی شارێک ، پێگەو شوناسی ئەو شارە بەروە ئاسۆی شارستانیەت ئەبات. یاخود، بە شیوەیەکی ورد بانگەشەکاران و پپؤران  پیویستە بکەونە ڕاڤەکردنی شار ،پڕکردنەوەی بۆشایی و کەمکوڕیەکان ، هەوڵدان بۆ گەیاندنی بە پێناسە و شوناسی شاری ڕاستەقینە لە هەموو ڕەهەندەکانەوە لە سەروو هەمووشیانەوە سەلامەتی گیانی هاوڵاتیان و بە مۆدێرن کردنی خزمەتگوزاریەکان ، ڕێگە نەدرێت مەرگی ڕێگە پێدراوی ئەمڕۆیەکی کەوتوو وەکو پاڵەوان ، بە سەر جەستەی مردووی سار و شارستانیەتدا لە وێنەی پاڵەوانێکدا ڕێ بکات. چوون داهاتوو متمانە ئەخاتە سەر بارودۆخی ئەمڕۆ.