جەندەر و زمان: توندوتیژی زمانەوانی

جەندەر و زمان:  توندوتیژی زمانەوانی

کازیوە ساڵح

1-6

              گەرچی میتۆد وفۆرمەکانی توندوتیژی بە شێوەی بەرفراوان شروڤەکراوە، بەڵام باسی وندوتیژی زیاتر لە ڕوانگەی توندوتیژی جەستەیەوە ئەکرێت ، کە توندوتیژی کەسییە.  بنەمای توندوتیژی بە بۆچوونی من دەزگاییە و توندوتیژی  جەستەیەش ئاکاری ژێر لقی یەک جۆرە لە توندوتیژییە دەزگایەکان . بە پێێ لێکۆڵینەوەکان دوو جۆر توندوتیژیە بوونی هەیە ، یەکێکی دەزگای ویەکێکی کەسی.  بەڵام من پێم وایە کەسێکەش هەر دەزگاییە و  بوونی توندوتیژی کەسی تەنها لە میانەی ڕێگەدانی دەزگاییەوەیە، واتە لە کەوتنی داوەریدا بەرهەم دێت.                                                                                                                   

                 هانا ئەرەنت ( ١٩٧٠) پێی وایە" توندوتیژی هیچ نیە جگە لە سیمایەکی دیارو بێ شەرمی هێماکانی دەسەلات"(  ل.٣٥  ). ئەم پێناسەیەش هێمابەخشە بەوەی کە توندوتیژی  هەڵگری فۆرمی جیاوازە، هێندەی جیاوازی و جۆری دەسەڵاتەکان. ئەم بابەتە ئەو ئارگیومەنتە ئەوروژینت کە زمانی دەسەلات جەندەری هەیە،   هەرچی بێت جۆری دەسەڵاتەکە،  سیاسی، کۆمەڵایەتی ، ئابوری، کولتوری وئاینی جەندەر تێدا چالاکە. هەر یەک لەم دەسەڵاتانە باس لە جەندەری زمان و زمانی جەندەر ئەکات. ئەم جەندرە زمانەوانیەی لێرەدا باسی دەکەم ئەو جەندەرە نیە کە ڕۆژئاوا لە ڕووی بە کارهێنانی سیفەتی زمانەوانیەوە بۆ جیاکردنەوەی نێر و مێ باسی لێوە دەکات . بەڵکو زمانی کوردی یەکڕەگەزە، ئەکرێت ئەمەش یەکێک لە سیفەتە باشەکانی زمانی کوردی بێت بە سەر هەموو ئەو زمانانەی کە ڕەگەزی نیڕ ومێ لە مرۆڤەوە هەتا ئاژەڵ جیا ئەکاتەو. بەڵام ئەم بابەتە دەخوازێت لە جەندەری ئەو سیما بێ شەرمەی دەسەڵات  بنواڕێت کە بە بۆچوونی ئارەنت بەرهەم هێنەری توندوتیژیە.                                                  

                      

                  جگە لەو لایەنە  ڕوناکی ئەخاتە سەر چەند خاڵێک لە مەڕ شکستیەکانی دەربڕین لە نێو هەردوو کۆمەڵی ڕۆهەڵاتی و ڕۆژئاواییدا و ئەو دەستەواژانەی لە ژیانی ڕۆژانەدا بەکاردەهێنرێت بە دەستەواژەی مردوو یان زمانی مردوو _بێ کەڵک بۆ بەکارهێنان ناوزەد ئەکەم . دواتر تێوەلکانی ڕەهندەکانی زمان و ڕەوشت بەرنبەر ژن ڕاڤە ئەکات وهەوڵئەدات دووفاقیەکانی بەرجەستەکردنی ڕەوشت ناو بنێت ' رەوشتی تیوری و ڕەوشتی پراکتیکی' لە میانەیەوە دووفاقیەتی مامەڵەی مرۆڤایەتی بەرجەستە بکات لە نێو ئەو کۆمەڵانەی وەکو کورد خاوەنی تیوری زانستی نین لە سیستمی بەڕیوەبردندا ، لەم دووفاقیەشدا ژن دەکرێت بە قوربانی یەکەم. لە کۆتاییدا ئەم وتارە ئاماژە بەو دەستەواژە زمانەوانیانە ئەکات ئاژەڵی تیا ئەکرێت بە قوربانی و لە میانەیی ئەم دەستەواژانەشەوە ڕوون دەبێتەوە کە کۆمەڵی کوردی ژن و ئاژەڵی وەکو دوو بوونەوەری بێ بەها وبێ نرخ چوواندوە.                           

            پێناسەی هەردوو چەمکی دەسەڵات و توندتیژی پارتریارکیە،لە گەڵ بیستنیدا نێر لە ئاوەزدا ئامادەیی هەیە،ئەمەش مانای ئەوەیە هەردوو چەمکەکە بەرگی جیاوازی جەندەری و پیاوانەی پۆشیوە.  ئەمەش پەیوەندی بە توخمی وشەکانەوە نیە ئەوەندەی پابەندە بە و وزە نەریێیە دەسەڵاتی پەرتریارکی بە چەمکەکانی بەخشیوە. ئەو  وزە نەریەیەش توخمی نێر خۆی نەبەخشیوە ، بەو بەڵگەی مناڵێک کە لە دایک ئەبێت نێر بێت یان مێ توخمێک نەریەیی نیە بەڵکو ئەرییە . بە بەخشین و لێسەندنەوەی دەسەڵات ئەبن بە دوو توخمی جیاواز و لایەک ئەخاتە چوارچێوەی پاسیڤ و لایەک ئاکتیڤ. بە دەستگرتنی توخمی نێر بە سەر بوارە سیاسی،ئابوری،  کۆمەڵایەتی و کولتووردیەکاندا ئاراستەیەکی توندتیژیشی پێ بەخشیوە . چوون باوەڕم هاوتەریبە لە گەڵ ڕای ئەرەنت کە زانستی 'بێژەزانی' تێرمەنۆلۆجی هەر یەک لە دەسەڵات، هێز، زۆرداری، فەرمانەڕەوایی و توندتیژی دیاردەی   جیاوازن، بەڵام لەوێدا یەکن کە یەک سەرچاوەیان هەیە. بوونی هەر یەک لەم تێرمانە لە بوونی ئاکارەکەدایە.                            
             لەلایەک لە  بەر هەر یەک لەو ئاکارە  نێرانەن و چەمکەکانیش داهێنانی نێرن ، لە لایەکی دی، لە بەر ئەوەی ئەو هێزەی دەزگایە جەندەریە بەردەوام وایانبینیوە ژن بە کەڵکی سیاسەت ، وەرزش ، دەستەبەرکردنی هێزی دەزگای و ئەو کارانە نایەت کە پرۆفیشنالیزمی ئەوێت. لە کاتێکدا ئەزموون پێچەوانەی سەلماندووە وەکو کردار، بەڵام وەکو کولتوور باوەڕەکە جێگیرە چوونکە ژن بەرهەم هێنەری زۆرداری وتوندوتیژی نیە. لێرەدا باسی ڕێژەیی گشتی ئەکەین نەک تاکڕەو.  توندوتیژی زمانەوانی ڕەگەزی نێر بەرانبەر بە ڕەگەزی مێ لە گاڵتەو نوکتەکانی مناڵییەوە دەست پێ دەکات  بۆ زمانە زبرەکانی گەورەی و زمانە بکوژەکانی دەسەڵاتە تۆلیتاریەکان کۆتایی دێت . کەواتە زمان لە بنەمادا دەزگاییە ، لە دەزگەی خێزانەوە بۆ دەزگە و دەرگە گەورەکەی کۆمەڵگەو  بۆ دەزگە داپلۆسێنەرەکان ڕژێم سەرکوتکارەکان. ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت کە زمان دەزگەیەکە زیانە سایکۆلۆژیەکانی لە زیانە جەستەیەکانی زیاترە. کەواتە توندوتیژی جەستەیی کە لە میانەی توندوتیژی خێزانەوە زیاتر دێتە نێو گفتووگۆ سەبتایتڵی      بابەتێکی گورەتر ووێنەیەکی بچووکی لکێنراوە بە دامێنی وێنە گەورەکەی توندوتیژییە.                                                     

              ژمارەیەک چالەکەوان هەوڵ ئەدەن زمانەکە بگۆڕن، کۆمەڵێک وشە و دەستەواژە بگۆڕن بە کۆمەڵێک دەستەواژەی دی کە هەمان واتا ببەخشن بەڵام لەرینەوەی بێ حورمەتی لە گوێدا کەمتر بێت. ئەمە ئەو ئاکارەیە من دژیم، پێم وایە لە چارەسەری ئەو بە ساڵاجووە نەشارەزا ئەچێت بۆ هەر ئازارێکی جەستەی دەچێتە دەرمانخانەی گەڕەک و داوای لێدانی دەرزێکی لێ ئەکات بە بێ ئەوەی لە سەرچاوەی ئازارەکە بگات و هۆکارەکانی چارەسەر بکرێت. من پێم وایە پێویستە دەزگاکە بگۆردرێت نەک وشەکان. گۆڕینی وشە و دەستەواژەکان هیچ لە کرۆکی کێشەکان ناگۆڕیت، کە دەزگاش گۆرا وشەکان لە بوونیشیاندا نائامادەن.باوەڕم بەو بۆچوونەی کارل ماکس (١٩٧٩) هەیە کە پێی وایە گۆڕینی زمان وەکو گۆڕینی یاساییە ، کاریگەری لە سەر فۆرم هەیە نەک ناوەرۆک، بەڵکو پیویستە کولتوور بگۆڕدرێت. بەڵام  لە راستیدا کولتوور چەمکێکی  فراوانە ، وێنەی چەترێکە سەرجەم هەمانەکانی ژیان لە ژێردا هەڵواسراوە و یەکێکێشیان زمانە. واتە زمانە بەشێکە لە دەزگایەکی گەورە تر. بەڵام ئەو دەزگا گەورەیەش چەند دەزگای دیکەی لە ناودایە کە بەڕێوەبردنی ژیانیان پێ سپێدراوە وهەر یەک لەو دەزگایانەش جەندەرایز کراون بە پێێ ئەو دەرهاویشتە توندوتیژانەی بەرهەمیان هێناوە ، ئەو ئاکارانەش پیویستی بە بەرهەمهێنانی زمانی توندتوتیژی وەکو هێز ، دەسەڵات ، زۆرداری ، داگیرکاری ، و ..تد هەیە ، ژن لە بەر ئەوەی بەرهەم هێنەری سەرەکیان نیە و هەر یەک لەو چەمکانە و زمان و هێمای دەسەڵات بە گشتی بە هەموو جۆرەکانیەوە جەندەرایز کراوە و بووە بە موڵکی یەک ڕەگەز.  یەکڕەگەزێکەشی یەک مۆرکی دەزگایی بە زمان بەخشیوە ودوو مۆرکی توندوتیژی. لە سەرو هەموو لێکدانەوەکان، لۆژیک وئەزموونەکان سەلماندوویانە کە ئەو توخمە گەرچی هەموو شەڕ و توندوتیژیەکان بەرهەم ئەهێنن بۆ کوشتنی یەک و بەڵام لە یەک مەسەلەدا یەککڕیزن ئەویش لە میتۆدی دژایەتێکردنیاندایە دژی دەسەلاتی ژن تەنانەت دەسەلاتە سروشتێ و بایۆلۆجێکەشی . لە هەموو ئەو  پێگە دەزگایانەی پێشتر باسمکرد ، گەورەترین ترسی پیاو ئەوەیە دەسەلاتی بەرانبەر بە ژن لە دەست بدات، ئەمەش یەکڕیزی کردوون لە مەسەلەی دژایەتیکردنیان و ئەم یەکبوونەشیان جاریەکی دی کردوونی بە دەزگا لە ڕووی هێز وقەوارە و بۆچوون و جێگیرکردنی جەندەری زمان وتوندوتیژیەکانی.                                                                                     

سەرچاوە

• Hannah Arendt, On Violence ،New York:  Harcourt, Brace & World, Inc., 1970), p. 35.
• Karl Marx, "On the Jewish Question," The Marx-Engels Reader, ed. Robert C. Tucker, 2nd ed. (New York:  W.W. Norton, 1978), esp. pp. 30-36.

خانمێكی كورد لەكەنەدا خەڵاتێكی ئەكادیمی پێ دەبەخشرێت

خانمێكی كورد لەكەنەدا خەڵاتێكی ئەكادیمی پێ دەبەخشرێت 

خانمە نووسەری ناسراوی كورد كازیوە ساڵح لەگەڵ خەڵاتكردنی چەندین ژنە كەنەدی وەك خانمێكی چالاك خەڵات دەكرێت ، لەو بارەیەوە ناوبراو بەوشەی راگەیاند: دەزگای بانرا بۆ بڕەودان بەزانكۆ خەڵات دەبەخشێت بەدوانزە ژنی كەندی تایبەت بەبابەتی جیاوازی ئەكادیمی ، لەناویاندا بەبەخشینی خەڵات و بڕوانامەی دەسكەوتی ئەكادیمی دیاری دەكرێم ، ئەو خەڵاتە بەو كەسانە دەبەخشرێت كەپەناهەندەن لەوڵاتێك و توانیوایانە سەركەوتوانە بوەستن لەسەر قاچی خۆیان و گرنگی و بڕەو بەخوێندن و لایەنی ئەكادیمی بدەن ، ساڵی یەك كەس ئەو خەڵاتەی پێ دەبەخشرێت و بۆ ئەمساڵ بەخشرا بەمن ، ئەو خاڵانەی كاریگەریان هەبوو لەساڵی 2007ەوە لەبەدەسهێنانی ئەو خەڵات و بڕوانامەیە بریتی بوون لەخوێندنی دكتۆرا لەزانكۆی كوین لەئێستەو بڕوانامەی ماستەر لەهەمان زانكۆو دبلۆمی باڵا لەبواری كێشەی پەناهەندەو كۆچبەرو بەكالۆریۆس ودبلۆمی ڕۆژنامەنووسی لەكۆلێژی شەرەدن .

خەڵاتەكان بەرواری 30/4 دابەش دەكرێن لەئاهەنگێكی تایبەتدا ، هەرچەندە ئەو خەڵاتە دەچێتە ڕێزی هەشتەم و لەهەمووشیان بچووكترە بەڵام تایبەتترە لای من چونكە یەكەم خەڵاتە خۆم ئامادەی دەبم و زۆر نزیكە لێمەوە ، هەموو خەڵاتەكانی دیكەم یا بەپۆست یا لەگیرفانی خەڵكدا پێم گەیشتوون ، 

بەشدارییە ئەكادیمیەكان لەزیاتر لەدوانزە وڵات بەشداربوون تێیدا ، بەوتەی لیز وێب سەرۆكی ئەو دەزگایە لەپرۆفیسۆرەكانیشم چالاكتر بووم ، بۆ زانیاری لەچالاكی ئەكادیمی تەنها ئەوانە هەژماردەكرێن كەلەناو دەزگا ئەكادیمی و كۆنفرانسە ئەكادیمەكاندا كراون و پێشكەش كراون و چالاكی ناو كۆمێنێتی و سیمیناری كەسی ناخرێتە سەر لیستی ئەكادیمی .

خانمە نووسەری ناوبراو ماوەی چەند ڕۆژێك لەمەوبەر بۆ جاری دووەم و لەساڵی دووەم بەشداری كرد لەكۆنفرانسی ئەندسپلیندی زانكۆی كوین لەپانەڵی كێشەی نوێنەرایەتیكردن ، لەو كۆنفرانسەدا باسێكی لەسەر كێشەی نوێنەرایەتیكردنی ئێزدییەكان و ژن وەكو نوێنەرێكی زۆر دەستەگرتەكراو پێشكەش كرد ، دواتر جارێكی تر بەشداری فیلمی دۆكۆمێنتاری ئەكادیمیای دیسپلینەكراوی كرد، لەهەمان كۆنفرانسدا ساڵی ڕابردووش بەشداری كردو باسێكی لەسەر ئەنفال و هەڵەبجە پێشكەش كردو لەدۆكۆمێنتارییەكەشدا باسی لەچۆنیەتی هاوكاری ئەكادیمیای فڕە ڕەهەند كرد لەنوێنەرایەتیكردنی نەتەوەیەكی نوێنەرایەتی نەكراوی وەكو كورد . 

ناوبراو خوێندكاریدكتۆرایەوهەڵَگریبڕوانامەیماستەرلەجینۆسایدوكەلتووروبڕوانامەی بەكالۆریۆسی بەدەسهێناوە لەكەمیونیكەیشن لەزانكۆی یۆرك لەكەنەداو بڕوانامەی دبلۆمی بەدەسهێناوە لەڕۆژنامەنووسی لەكۆلێژی شەرەدن هەر لەكەنەدا لەگەڵ بڕوانامەی باڵا لەفشارو قەیرانەكانی پەناهەندەو كۆچبەر لەزانكۆی یورك لەهەمان وڵات ، تائێستە خاوەنیدوازدەكتێبیچاپكراوە،لەماوەیشەشمانگسێ كتێبی چاپكردووە بەناوەكانی لەهەموو شوێنێك ئاسمان شینە لەدوو توێی 280 لەپەڕەیی و خگیبی الگینی  كۆمەڵە چیرۆك و دەزگیرانە قوڕینەكەم كەلە28 كورتە چیرۆك لەدوو توێی كتێبێكی 208 لاپەڕەیی پێكهاتووە ،  كتێبەكانیتری بریتین لەنامەكانبەرلەمڕدنناخوێندرێنەوە لەگەڵ حیكمەتەكانی بەقەرەج بوون و فێمنستناسی و جڤاكی كوردی و ژنی كورد لەدەروازەی هەزارەی سێیەم و سەردەمی بەجیهانی بوونداو دوو هاوڕێ و جادووگەریەك ، هاونازو خاڵخالۆكەو  باخچەو پڕۆژەیەك بۆ تێكشكاندنی بێدەنگی لەسەر پرسی ئەنفال .

وەك سەرنووسەرو خاوەن ئیمتیازو بەرێوەبەر نووسینی دوو گۆڤار كاری كردووە  بەناوەكانینڤارونوێكار،تاوەكوئێستەهەشتخەڵاتینێودەوڵەتیپێبەخشراوە ، تائێستە لەدوازدەوڵاتدابەشداریكۆنفرانسینێودەوڵەتیكردووەبەلێكۆلینەوە لەسەر جینۆسایددەكانی گەلی كورد ، ئێستەنێشتەجێیكەنەدایەوخەڵكیباشوریكوردستانە .

وشە / شاخەوان شێخانی 

http://www.wishe.net/dreja.aspx?Jmare=38788&Jor=8#.VxEHqCV5QNg.google_plusone_share

PM:04:00:15/04/2016 

هەواڵ ، خەڵات

دەزگای بانرا بۆ برەودان بە زانکۆ خەڵات و فەند بە سەر دوازدە ١٢ ژنی 'کەنەدی' دا دابەش ئەکات بۆ مەسەلەی جیاوازی ئەکادیمی. لە ناویاندا خەڵاتی دەستکەوتی ئەکادیمی دیار ئەکرێم. ئەمە بەو کەسانە ئەبەخشرێت کە پەناهەندە بوون بەڵام توانیویانە سەرکەوتوانە لە سەر قاچی خۆیان بوەستن وبرەو بە خوێندن ولایەنی ئەکادیمی بدەن .ساڵی یەک کەس وەری ئەگرێت. ئەو خاڵانەی متمانەی خراوەتە سەر بە دەستهێنانی ئەم بڕوانامەنەیە لە زانکۆکانی کەنەدا لە ساڵی ٢٠٠٧وە
دکتۆرا ئێستا /زانکۆی کوین
ماستەر لە زانکۆی یورک
دبلۆمی باڵا لە بواری کێشەی پەناهەندە و کۆچبەر زانکۆی یورک
بەکالۆریوس زانکۆی یورک
دبلۆمی ڕۆژنامەوانی پەیمانگای شەرەدن
بەشدارییە ئەکادیمەیەکان کە بە قسەی لیزا وێب سەرۆکی ئەم دەزگایە من لە پرۆفیسۆرەکانم چالاکتر بووم ، زیاتر لە دوازدە وڵاتدا بوون ( بۆ زانیاریتان چالاکی ئەکادیمی تەنها ئەوانە حسابە کە لە ناو دەزگا ئەکادیمی و کۆنفراسە ئەکایمیەکاندا کراون ، چالاکی ناو کۆمێنێتی وسیمناری کەسی ناخرێتە سەر لیستی ئەکادیمی)
خەڵاتەکان ڕۆژی ٣٠ ی ٤ لە ئاهەنگێکی بچووکدا دابەش دەکرێت ، ئەدرەس و زانیاری لە پەیجی یەکەمدا ، پەیجی دووەم کورتەی دیدارێکی منە لە نامێلکەی دەزگاکەدا بڵاوکراوەتەوە .
ئەم خەڵاتە ئەچێتە ڕێزی هەشتەم ، لە همووشیان بچوکترە بەڵام تایبەترە لای من چوونکە یەکەم خەڵاتە خۆم ئامادە ئەبم، چوونکە نزیکە لێمەوە، هەموو خەڵاتەکانی دیکەم یان بە پۆست یان لە گیرفانی خەڵکدا پێ گەشتووە .

وەفا

نێتی سپڵەکان وایە

ژیان یەک ئاراستەی هەیە

مۆراڵ سیمایەکی نیە و

وەفاش  لە ژێر پێدایە

کازیوە ساڵح

٠٦-٠٤-٢٠١٦

UnDecplined Conference

UnDecplined Conference , Queen's University, Saturday, 02-04-2016 

هەموو کۆنفراسێک پرسیارێکی خۆم و پرسیاڕیک جەماوەرەکە چەند ڕۆژێک ئەمتەزێنێت
خۆم : کە خەڵکێک ئەبینم ئەگری کاتێک گوێێان لە باسی ئەو هەموو ئازارە ئەبێت. چ ئەناێتێکە وا دەکات مرۆڤ خەڵک ئازار بدات وبیانگریەنێت بۆ ئەوەی ئازاری خۆی بگەیەنێت؟
خەڵک: کە لێم ئەپرسن هەر قوربانێک تەنها ئازاری خۆی هەڵگرتووە بەڵام گەیەنەرەکەی ئازاری هەموویان ، تۆ وەکو گەیەنەری ئەم یادەوەری وئازارانە چی ئەکەیت بۆ ئەوەی ئازاری ئەوان خۆت نەفەوتێنێت؟ چۆن لە گەڵ یادەوەریەکانی خۆت کە ئەمانەی هەڵگرتووە مامەڵە ئەکەیت؟
بە ڕاست چۆن؟! خۆشم هەموو ڕۆژێک هەمان پرسیار ئەکەم
:
:
:
وێنەکان ، کۆنفرانسی ئەندسپلیند ڕۆژی شەمە ٢-٤-٢٠١٦