پاش سەد ساڵ گۆشەگیری لە ٨٧ ساڵیدا ژیانی بە مەرگ بەخشی

 

 

سەردەمێک بڕیارم دا لە تەلەڤزیونی گەلی کوردستان کار بکەم، تەنها بۆ ئەوەی دەربارەی مارکیز وەرگێڕان بکەم و بە دەنگ لە بەشی وەرگێڕان تۆمار بکرێت

  مارکیز بە کەمترین دەربڕین زۆرترین واتای بەخشیوە

گابرێل گارسیا مارکیز ئەو مرۆڤەی هیچ ئەستێرەیەک لە ئاسمانیدا پیر نەبووە و هیچ  گیایەکیش لە پێدەشتیدا لە زەردبوون نەترساوە. ئەو ڕۆحەی مارکیز توانیویەتی بیکات بە بەر هەر کارەکتەرێکدا، هەر شتێک لە جیهانی ئەودا جیگای بووبێتەوە و بە پێنووسی ئەو وێنا کرابێت، ڕۆحێکی هەمیشە زیندوو و هەمیشە بەهار بووە،  لەسەر نەخشەی  پیربوون و مەرگ بێ نیشتمان بووە. نووسەرێکی باش نەیتوانیوە سڵاو لەگەڵ بەرهەمەکانی نەگۆڕێتەوە، خوێنەرێکی جدیش نەیتوانیوە بە خوێندنەوەی مارکیز تەمی بێ ئومێدی بەرانبەر بە زۆری و بۆریەکان و شەهیدکردنی تەکنۆلۆژیای کتێب نەڕەوێتەوە.

ئەو جیاواز بوو لە هەموو ئەو مرۆڤانەی بە لایدا تێ پەڕین و هەموو ئەوانەش مێژووی پیشەنەیان تۆمار کرد.. بەو بەڵگەیەی لەگەڵ ئەوەی سەدان نووسەری لاتینی  بەر لە مارکیز و لەگەڵ ئەو دەرکەوتوون، مەکسیکییەکان و ڕەخنەگرانی لاتینی پێیان وایە لە سەدەی هەڤدەوە و نووسەرێکی وەکو مارکیز دەرنەکەوتووە. خوارووی ئەمەریکاش  بە مارک ئەنتوێنی دەچوێنێت، لەگەڵ ئەوەی مارکیز سەرسامی نووسەری ئەمەریکی و هەڵگری خەڵاتی نۆبڵ ولیەم فاکنەر بوو، هەر بە خۆشیی ئەویش لە 1961دا بە پاسێک  سەرجەم خوارووی ئەمەریکا دەگەڕێت،  بۆ ئەوەی ئەو ژینگەیە ببینێت ویڵ لە نووسینەیکانیدا بەوی ناساندووە. ئەم سەرسامی ئەو بەو وێڵ لە سەرسامیی من دەچێت بە مارکیز بە ئاستیک کە سەردەمێک بڕیارمدا لە تەلەڤزیونی گەلی کوردستان کار بکەم، تەنها بۆ ئەوەی دەربارەی مارکیز وەرگێڕان بکەم و بە دەنگ لە بەشی وەرگێڕان تۆمار بکرێت، ئەمەشم کرد، من ماوەیەکی زۆر کورت لە تەلەڤزیون بووم، ئەوەندەی بیرم مابێت فریای تەنها دوو پرۆگرام کەوتم و ئیتر بە ڕوودانی شەڕی ناوخۆ من وازم هێنا. یان سەفەری مەکسیک بکەم چوون ئەوی لێ ژیاوە و زۆر چیرۆکی دی.

جیهانی مارکیز لای من لە هەموو ئەو نووسەرانەی پێی بەراورد کراوە مەزنترە، چونکە داهێنەرێکی جواننووس، دروستنووس و پاکنووس بوو.

جواننووس بە واتای ئەوەی مارکیز تەنها بە نووسینی واقعی سیحری کاریگەریی دروست نەکردووە، بەڵکوو جیهانی فەنتازی و واقعیی بە شێوەیەک تێکەڵاو کردووە،  کە سەرلێشیوان و خەیاڵبڵاوی لای خوێنەر دروست ناکات. بەو واتایەی ئەو توانی داڕشتنەوەی فەنتازیا لە دەرەوەی ژیان و ژینگەی واقعی مەکسیک و ئەمەریکای لاتینی نەکات، ژینگەیەک دروست نەکات بڵێت ئەم شوێنە لەسەر زەویبوونی نییە، بەڵکوو بە شیوەیەکی هێندە جوان ئەو ژینگانەی پێ ناساندووین کە زانیاریی مێژوویی گەورەی لەسەر وڵاتەکەی داوەوە و بە ئاستێک خوێنەر دەتوانێت بچێتە شوێنەکان و بیانناسێتەوە. لە کاتێکدا مارکیز لە هەر یەک لە (سەد ساڵ لە گۆشەگیری) و (خۆشەویستی لە سەردەمی کۆلێرە)دا، سەرجەم مێژوو دەگۆڕێ بە میتۆلۆجیا، لە هەمان کاتدا بە شیوەیەک تێکەڵاوی واقعەکەی دەکات، یەک: خوێنەری ئاسایی هەستی پێ نەکات و دوو: خوێنەری ڕەخنەگر لە یەکەم خوێندنەوەدا ئەو بە متۆلۆژیاکردنە بە ئاسانی نەبینێت  .

دروستنووس بە واتای ئەوەی مارکیز بونیاد و فۆرمی چیرۆکی تێکنەشکاندووە، لە هەموو چیرۆکەکانیدا کات، شوێن، ژێنگە، دۆخی کۆمەڵایەتی  و کولتووری، چنینی ڕووداو، کلایماکس، کێشەی دەرەکی و ناوەکیی کارەکتەر، کەسیەتی و شێوازی کارەکتەر، سەرەتا و کۆتایی دەرئەکەون. فۆرمێکی ئینشانووسیی بەکار نەهێناوە بە ناوی چیرۆک و پرۆفیشنالیزمی لە نووسیندا لەبیر نەکردووە. هیچ چیرۆکێک نابینین لە تیکستێکی شیعری یان زمانەوانی و ئینشایی بچێت، بەڵکوو بە وردی هەموو ئامرازەکان و پێکهاتەکانی نووسینی چیرۆکی ڕەچاو کردووە. لە لایەکی دییەوە فۆرم یان تەکنیکی نووسینی ئازاد بووە، دەستی کردووە بە نووسین و تەکنیک خۆڕسکانە دروست بووە، وەکو خۆی لە دیدارێکیدا لەگەڵ مارلیس سیمۆن لە (نیۆیۆرک تایم) ساڵی 1988 بڵاو بووەتەوە دەڵێت: ’پێویست ناکات بە دوای ستایلدا بگەڕێیت، دەتوانیت لە کاتی نووسیندا ستایلێک دابهێنێت لەگەڵ ناوەڕۆکدا بگونجێت، تەنها بابەتیش ستایل ناسەپێنێت، بەڵکوو ژینگە و دۆخی نووسەریش ڕۆڵ دەبینێت، ئەگەر هەوڵت دا ستایلێکی نەگونجاو بەکار بهێنێت سەرکەوتوو نابێت..’، دەیان ستایلی جیاوازی چیرۆکەکانی ئەم وتەیەی دەسەلمێنن.                                                           

مارکیز پاکنووسە بە واتای  وتەکەی هەمنگوای دەڵێت: کورت، پوخت و ڕوون بنووسە، لای مارکیز پراکتیز کراوە. لەگەڵ ئەوەی مارکیز شەرعیەتی بەکارهێنانی وێنە و ڕستەی و  وشەی شیعری بەسەر چیرۆکدا سەپاند. لەگەڵ ئەوەشدا ئەم فاکتەرانە لە شوێن و لەگەڵ ناوەڕۆکی گونجاودا بەکار هێناوە. زۆر پوخت نووسیویەتی خۆی لە دووبارەکردنەوەی ئایدیا و دەستەواژە و ڕیزبەندی وشە پاراستووە. لە گەڵ ئەوەی زمانی ساکار نییە، لە هەموو ڕستەیەکی تێدەگەیت و زیادەڕۆی لە داڕشتندا نەکردووە. مارکیز توانیویەتی 500 لاپەڕە لە 150 لاپەڕەدا دەرببڕێت، ئەمەشە وای کردووە  ئەو خوێندنەوانەی بۆ کتێبەکانی کراوە لە خودی کتێبەکان درێژتر بن. چونکە خوێنەران و ڕەخنەگرانی ئەدەبی لە بەردەم شاکاری مەزن و پوختداندان، بە کەمترین دەربڕین، زۆرترین واتای بەخشیوە. ئەم توانا و پرۆفیشنالیزمییەی مارکیز لە نووسیندا، وای کردووە خوێنەرەکانی مارکیز هەموو زمانەکانی جیهان بێت، تەنانەت خوێنەری ئینگلیزیش کە لە بنەمادا خوێنەری فەنتازیا و خەیاڵ نییە.                              

ئەو جوانیانەی مارکیز لە نووسیندا دروستی کردووە، ئەوەیە کە توانای بەسەر هەموو فاکتەرە دروستەکانی نووسیندا شکاوە، هەموو جوانیەکانی لە ئاستێکی بەرزدا  ئامادەییان هەیە، توانای تەنها لە چوارچێوەی خەیاڵدا، یان یەک  فاکتەری دیاریکراودا قەتیس نەماوە. بۆیە تەنانەت ئەو خوێنەرانەش کە کولتووری خوێندنەوەیان لە فەنتازیای واقعییەوە دوورە، مارکیز دەخوێننەوە، چونکە جوانیەکانی دی چێژیان پێ دەبەخشێت. لەگەڵ ئەوەی هەتا 17ی 4ی 2014 کە کۆچی دوایی کرد، تەنها بیست و دوو کتێبی نووسیوە، ئەم هۆکارە باسکراوانە مارکیزیان کردووە  بە یەکێک لە کاریگەریترین نووسەرەکانی جیهان.

18-04-2014