وانەیەک لە سەر جینۆسایدی کورد بۆ خوێندکارانی پۆلی دوازدەی قوتابخانەی ئاماددەیی نۆرت یۆرک 5-6-2014  . سوپاس بۆ مامۆستا ئادیلە کە سەرپەرشتی ئەم پرۆگرامەی کرد و ئەم وێنەیەش لە لایەن بەڕێزیانەوە گیراوە .ئەم جۆرە کارانەی من تەنها ئەوە نیە کە بە خۆڕاییە ، بەڵکو وەکو پێشمەرگایەتی جاران مەترسی و کیشەی خۆشی هەیە. هەوڵ ئەدەم لە اهاتوودا لە وتارێکدا ئاماژە بەو مەترسی و کێشانە بدەم

 

جینۆسایدی کورد و بە (کەسی)کردنی مێژوو

• -دەیان کتێب بە زمانی ئینگلیزی خراونەتە سەر ڕەفەی پەرتووکخانەکان، کە لەلایەن عەرەب و تورک و فارسەوە نووسراونەتەوە، باشترین و ئەکادیمیترینیان لەسەر بنەمای بڕیاری لەپێشینە و ڕق نووسراوە، جگە لە لەکەدارکردنی کورد ناتوانیت شتێکی لێ هەڵبهێنجیت

•   دوای نەمانی سەدام، وردە سەدامەکان عێراقیان خاپوورتر کرد

.                                                     بە کەسیکردنی مێژوو چییە؟ 

.                                                               (1)

                                        

بە کەسیکردنی مێژوو واتە  کورتکردنەوەی تاوانی  بەکۆمەڵ بۆ تاک. سەپاندنی تاوانە  مێژووییەکانان؛ تاوانێکی کۆمەڵێک یان دەستەجەمعی بەسەر شانی یەک کەسدا بە شێوەیەکی کەسی. هەڵواسینی بە بتی باڵا یەک کارەکتەری سیاسی و مێژووییدا و هەڵاواردن و دەربازکردنی یەکە ئیداری، سیاسی و کۆمەڵایەتی و کولتوورییەکانی دی. نەخوێندنەوەی کولتووری و ڕابردوو و هەنوکەی کۆمەڵگەی بکەری تاوان. بە تایبەت مامەڵەکردنی سیاسییان لەگەڵ قوربانیان و نماینەکردنی تاوانەکانی جینۆساید و کۆمەڵکوژیدا لە پاش کارەساتەکە.                                                      

سەرجەم مێژووی سیاسی، کۆمەڵایەتی، کولتووری، وێژەیی و هونەری کورد بە کەسی کراوە. فۆرمی بە کەسیکردنی هەریەکە لەو کایە ناوهاتووانەش جیاوازە لەوی دی و جیاوازە لە بە کەسیکردنی تاوانی جینۆساید. هەر یەکەشییان کاریگەریی ئەرێی جیاوازی هەیە. ڕاستکردنەوەی  ئەم هاوکیشەیەش کاری کەسانی مێژووناس و پرۆفیشناڵە. ئەوەی من دەتوانم لێرەدا ڕووناکیی بخەمە سەر، مێژووی کارەساتەکانی کوردە وەکو جینۆسایدەکانی ئەنفال، هەڵەبجە و بارزانیەکان.    

مارک توێن پێیوایە ئەو مەرەکەبەی کە مێژووی پێ دەنووسرێتەوە، تەنها شلەمەنیی ڕکی کوێرانە و بڕیاری لەپێشینەیە ( توێن، 1897) . ئەو مێژووەی بە مەرەکەبی ئەندامی گرووپی بکەری کارەساتەکە دەنووسرێتەوە، تەنانەت ئەگەر مێژوویەکی دروستیش بێت، هێشتا دوور نییە لە بڕیاری لەپێشینە و ڕق، ئەم مێژووە، بە مێژووی  ’بەخشراو’  هەژمار دەکرێت. مێژووی بەخشراویش مێژوویەکی ئەبستراکتە و جێگیر نییە، جگە لەوەی ئالوودەی ساختەکاری  و ستێگمایە، لە هەر ساتێکیشدا لێسەندنەوەی دەکرێت بە ئامانج. ئەوەشی بەم ڕیتمەی بکەر دەنووسێتەوە یان دەیکات بە  سەرچاوە لە بەخشراوەوە دەیگۆیزێتەوە بۆ ’سەلمێنراو’ واتە لە گەڵیدا ڕەوایەتی دەدات بە ڕابردوو، ڕێگە لە بەرهەمهێنانی ئایندەی دوور و نزیکی مێژوو دەگرێت.  هەروەکو ئەوەی بە زمانی ئینگلیزی (دەکرێت بەو زمانەکانی دیش نووسرابن) دەیان کتێب خراونەتە سەر ڕەفەی پەرتووکخانەکان، کە لەلایەن عەرەب و تورک و فارسەوە نووسراونەتەوە، باشترین و ئەکادیمیترینیان لەسەر بنەمای بڕیاری لەپێشینە و ڕق نووسراوە، جگە لە لەکەدارکردنی کورد ناتوانیت شتێکی لێ هەڵبهێنجیت. ئەمەش دیسان جۆرێکە لە بەکەسیکرنی مێژوو، واتە لەسەر بنەمای خودی یان ’ کەس’ی  نووسەر بەرهەم هاتووە، نەک پرەنسیپی زانستی.  ئەم جۆرە بە کەسیکردنەیان تەنها لەوێدا کۆتایی نایەت کە مێژووی چەواشە دژی کورد دەگوێزێتەوە بۆ بێگانە، بەڵکو بوون بە سەرچاوەی لێکۆڵینەوەکانی خوێندنی باڵا لە زانکۆکاندا و بە دەیان کەسی ئەکادیمیسیت بۆچوونیان سەبارەت بە کورد لەسەر بنەمای ئەو پەرتووکانە بونیاد ناوە. جگە لەوەی  زۆر جار تەنانەت خوێندکاری کوردیش ناچار دەکرێت بەکاریان بهێنێت بەهۆی نەبوونی سەرچاوەی ئینگلیزی لەسەر کورد. ئەم هاوکێشەیە ڕەوایەتی بە هەردوو پرۆسەی بەخشراو و سەلمێنراو دەدات.                           

ئەو مێژووەی بێگانە یان بکەری جینۆساید بە ’کەسی’ی دەکات، کەم زیانترە لەو مێژووەی خودی قوربانی بە کەسیی دەکات. چوون ئەوەی بکەر بە ستراتیجی و خوێندنەوە و کار لەسەرکردنی دروستیی قوربانی دەسڕێتەوە. ئەوەی قوربانی ڕەوایەتی دەداتێ، جگە لەوە تەنها زیانی بۆ سەر خۆی  نییە، تەنها شەرعیەت بە دووبارەکردنەوەی کارەساتەکە نادات، بەڵکو زیانی بۆ سەر بکەری تاوانیش بە جۆرێکی دی هەیە. لە کتێبەکەیدا بە ناونیشانی هیتلەر، دەیڤد وۆڵچ ڕوونی دەکاتەوە کە هیتلەر بە شێوەیەکی کارا هانی دروستبوونی ’وردە هیتلەر’ یان هیتلەری بچکۆلەی داوە، بە مەرجێک سنووری دەسەڵاتەکانی خۆی نەبەزێنن. ئەم هاندانەش بەهۆی پشتگیریی گەلی ئەڵمانەوە و ئەوانەی کاریان بۆ کردووە و ئەوانەش کە تەماشاکردن و بێدەنگییان هەڵبژاردبوو ( وۆڵچ، 1988، لا 96) .
سەدام حوسێن بە هەمان شێوە کارایانە هانی دروستبوونی وردە سەدامی دەدا، بە مەرجێک ئەو بتە بچوکانە سنووری دەسەڵاتەکانی ئەویان نەبەزاندایە، بە بەزاندنی ئەو سنوورانە کۆتایی بە خۆیان دەهات، تەنانەت ئەگەر ئەندامی خێزانەکەی خۆیشی بوونایە. بوونی ئەم وردە سەرکردە دیکتاتۆرانە تەنها  لەپێناوی پاراستنی بەرژەوەندیی سەرۆک و ئایدۆلۆژیاکەی نییە هەتا لە ژیاندایە، بەڵکو  بە زیندوو هێشتنەوەی ڕێبازەکەشیەتی پاش مەرگی. چوون لە ڕووی کولتووری و سایکۆلۆژییەوە بە شێوەیەک ڕاهێنراون ڕەوایەتیی ناڕەوایەکان لای ئەوانە. باردۆخی ئەمڕۆی عێراق ئەو ڕاستییە دەسەلمێنن کە بە مردنی سەدام، دەیان وردە سەدام سەریان هێنایە دەرێ بۆ پاراستنی ڕیبازەکەی و بگرە لە خۆی دڕندانەتر عێراق خاپوور دەکەن. بەڵام  ئەمە تاوانی ئێمەی قوربانیشی تێدایە کە مێژووەکەمان هێندە کەسی کردووە هیچ گلەیی و مافێکمان لای عەرەب و سیستمی ئەمڕۆ  نییە، ئەمەش هێڵی سووری ئایندەیەکی ڕەشمان نیشان دەدات گەرچی لەناو عێراقەوە دەستی پێکردبێت.
وەکو چۆن دروستبوونی دیکتاتۆرە گەورەکە بە پاڵپشتیی تەواوی خەڵکی ناوچەکە و تا ڕادەیەکیش هێزی نێودەوڵەتی بوو، بە هەمان شێوە کارابوون و هێزی وردە سەدامەکانیش خەڵک و فاکتەرە جیاوازەکانی هاوپشتیی کردوون و لەنێو ئەو فاکتەرانەدا ترسناکترینیان بە ’کەسی’ کردنی تاوانێکی دەستەجەمعیە کورتکرنەوەیەتی بۆ تاوان و ئەرکی یەک تاکە کەس. سڕینەوەی تاوانەکە لە کۆمەڵەوە بۆ تاک، یەکەم هۆکاری بەرهەمهێنانەوەی هەمان تاوان و تۆڵە؛ توندوتیژی و ڕەوت؛ نەخوێندنەوە و لە یادکردنی تاوانی ڕابردوو دەگەیەنێت.                                              .                                        .                                        

ژێدەرەکان

• Twain، Mark ( 1897) Following the Equator، Fiction، Travel literature، Published by American Publishing Company، Hartford

• Welch، David (1998) Hitler، University of Kent at Canterbury UCL Pre

                              

 

       

 

Kaziwa Salih shows the cover of her book of short stories My Clay Fiancée

York Master’s student named George Brown College’s PEN Canada Writer-in-Residence

 http://fgs.news.yorku.ca/2014/05/16/york-masters-student-named-george-brown-colleges-pen-canada-writer-in-residence/

Kurdish writer Kaziwa Salih, a York University Master’s student in Humanities, has published 12 books, has been the editor of two Kurdish magazines, been named PEN Canada’s 2014 Writer-in-Residence for Prepatory and Liberal Studies at George Brown College and is waiting to fulfill a one-year Fellowship from the State University of New York-Albany at the Global Institute for Health and Human Rights.
After she graduates in June, will have a Master’s degree in Humanities to add to her BA (Hons) in Communications Studies and certificate in Migrations and Forced Refugee Issues (both from York) and a graduate certificate in Journalism from Sheridan College. Despite this success, both here in her adopted country and elsewhere, but she remains a relative unknown and finds it difficult to get published here, Ms. Salih says.
"It’s difficult to break into publishing in Canada, it’s disappointing," she says. "It makes you feel you do not belong to this country. When you are overseas you risk your life to save your identity as a writer, and when you come to Canada you risk your identity as writer. Most of the time I think I should migrate from Canada to somewhere that won’t detach me from myself, from my real identity."
Born in Iraqi Kurdistan, Ms. Salih came to Toronto in 2003. She founded the Anti-Genocide Project in 2010 to bring together the voices of genocide victims living in Canada and has received several international awards, including the 2013 Naguib Mahfouz Award for the Novel and Short Story from the Nagham Institution and Egyptian Ministry of Culture for her book of short stories entitled "My Clay Fiancée" and has twice received award at the Amita Festival of Art and Literature in Italy (2001 and 2002).
A witness of the Kurdish genocide herself, it’s no surprise that Ms. Salih has chosen to concentrate in the areas of genocide and culture in both her research and other writings. As PEN’s Writer-in-Residence, she says she gets to speak to college students and share her experiences with them.
As to her research, she says "my Master's thesis presents the arguments that genocide has an inherent culture, and that the culture of genocide is inheritable through trans-generational which operates in a state of constant flux. It also argues that the culture of genocide is portable, or transferable to host countries, through the acculturation or the interactions and cultural influences between nations."
Looking to the future, one option open to her, Ms. Salih says, is to pursue a PhD in Cultural Psychology and look into genocidal culture violence. She’s begun looking into that avenue, "(but) I have to make sure I fulfill the requirements and find the right supervisor."

P.S: this interview was conducted by Christopher Douris (K.S)

 

   ئەنفالکردنەوەی ’ ئەنفال’ بە داشکاندنی ژمارەی قوربانیانییەکان

هیچ هێزێک لەوە ترسناکتر نییە، خەڵکێک سەرەتا متمانەیەکی مرۆیی یان ئەکادیمی  دروست بکات،  پاشان بە ناوی خزمەتکردنەوە گورزی ژەهراوی لە هەستەوەرترین و قوڵترین برین و گرنگترین سەرچاوەی نیشتمانیت بدات. کورد کە خاوەنی گەورەترین قوربانییە، جۆرێک لە قوربانی، لە ڕووی مێژووییەوە، هیچ نەتەوەیەک وەکو کورد بە درێژخایەنی نەیبەخشیوە، بەڵام هەموویانی بە کورتخایەنی کردووە بە خاوەنی هێزی نیوەدەوڵەتی و سەربەخۆی.

ئێمەی کورد ئەگەر دیدەبینینمان لە سنووری ئەو چەند شارە ئازادکراوەی کوردستان بەرینە دەرەوە، تێدەگەین لەوەی نەک تەنها قوربانیدان، بەڵکو بە شێوەی فەرمی ئێمە لە سەرەتای شەڕی جیهانیی یەکەمەوە ڕووبەڕووی جینۆساید بە واتا تیوری و یاساییەکەی بووینەتەوە. لەنێوانیاندا تا  ئاستێکی کەم کەیسی هەڵەبجە زانراوە لای بێگانە و ئەنفال و جینۆسایدی بارزانیەکان تا ئێستا بێ شوناسە. هەوڵەکان بۆ ناساندن و کارکردن لەسەر جینۆسایدی کورد، تەنها پەرش و بڵاو نین، بەڵکو فرەنێت و فرەڕەهەندیشن. لەنێو ئەو فرەڕەهەندییەدا دوو گرووپ هەن، گرووپێک کاری بۆ ناکات و تەنها خورتە و بۆڵە بەرهەم دەهێنێت. گرووپێک کار دەکات و کارەکانی فرەنێتە، هەندێک کردویە بە پردی بازرگانی، هەندێک بە پۆست و کار، هەندێک بە کاڵا بۆ ڕامیاریی هەڵبژاردن و حزبایەتیکردن، هەندێک بە ئامرازی هەژماردنی هەڵویست و نیشتمانپەروەری و هەندێکیش بە تەباشیری سپیکەرەوەی پەڵەی ڕەشی ڕابردوو. لەنێو ئەو فرەمیکانیزمە دروستکراوەدا، ژمارەیەکی کەم لێبڕاوانە و بەبێ هیچ کام لەو مەبەستە ئاماژەپێکراوانە کار بۆ ناساندنی  کەیسی جینۆساید دەکەن و ئەم ئازارە نەگوتراوە بە سەرچاوەی ئازادبوون و کیانی نیشتمانی دەزانن. لەناو ئەم ژمارە کەمەدا ژمارەیەکی بچووکتر، هەوڵی بەئەکادیمیکردن و ڕاڤەکردنی بە زمانی بێگانە دەدەن و ئەم ژمارەیەش دەگمەنینیان خاوەنی چانسی هاوکاریی میدیایی، مەعنەوی و مادین لە دەرەوەوە و ناوەوەی کوردستان کە گرنگترین سێ فاکتەری تێزی مەیسەرکردنی ئەم ڕەوتەن. بەڵام ئەوەی بەم دواییە بەدیم کرد کە خەڵکێک هەیە ژمارەی قوربانیان جینۆسیادی کورد یان ئەنفال تا ئاستێک کەم دەکاتەوە، دەگەیەنێت بە 90 نەوەد هەزار و کەمتر. ئەم گورزە کوشندەیەش بە زمانی بێگانە دەوەشێنن 

کورد بەهۆی بێبایەخیی دەزگایی و حکوومییەوە، کەمتەرخەمیی نیشتمانی، بەهۆی تا ئێستا ئابلۆقەدانی، خۆی هیچی وای نەکردووە  شیاوی تێڕامان و ڕاڤەکردن بێت، بە شێوەیەکی ئەکادیمی و دروست ببێت بە سەرچاوەیەکی گرنگ بۆ کەسانی بێگانە.  ئەوەی تا ئێستا بووە بە سەرچاوە و بە لایەنێکی باوەڕپێکراو ناسراوە هیومەن رایتس واچە، ئەوان بە کەموکوڕیەکانیشەوە قوربانیانی ئەنفالیان  بە  182000 ئاماریان کردووە، ئەم ژمارەیەش بووە بە ژمارەیەکی فەرمی لە ڕووی ئەکادیمیەوە ژمارەیەکی زیاتر بەکار بهێنێت داوای سەرچاوەکەیت لێ دەکات. لەگەڵ ئەوەی  من پێموایە ئەم ژمارەیە کەمترە لە ژمارەی قوربانیی کورد لە جینۆسایدەکانی عێراقدا، لەبەر سێ هۆکار:

یەک: حکوومەتی عێراقی بەر لە فەرمی جینۆسایدکردن و ناونانی بە ئەنفال ڕۆژانە دیهاتەکانی ڕەمی کردووە بە ناوی لێدانی پێشمەرگەوە و دەیان هاووڵاتیی سیڤلی بە شێوەی بەردەوام کوشتووە و  کوشنیشیان نەچووەتە سەر هیچ ڕیکۆردێکی فەرمی.     
دوو: هەبوونی تۆمار لە فەرمانگەکانی حکوومەتدا ژمارەی متمانەپێکراوی کورد لە لادێیەکاندا نابەخشێت، چوون جگە لەوەی لە هەر چوار پارچەکەی کوردستاندا هەوڵ دراوە ژمارەی کورد کەمتر بخەمڵێت. دەیان هاووڵاتیی کوردیش لە ترسی سەربازی منداڵیان لە تۆمارگە حکوومەیەکاندا تۆمار نەکردووە و بە دەیانیش کە لە بەشەکانی تری کوردستانەوە هاتوون، خاوەنی شوناسی عێراقی نەبوون.

سێ: متمانە خستنە سەر یادەوەری بۆ خەمڵاندنی ژمارەی دێهاتەکان، وەکو ئەوەی فڵان گوتی وابزانم دێیەکەی من ئەوەندە کەسی تێدابوو، کاری نائەکادیمی و پڕ کەموکوڕییە، لە بیرەوەریدا متمانەی سەد دەر سەدی نەکراوەتە سەر، تەنانەت بەسەرهات واتە چیرۆکی جینۆسایدی و جێگەی مشتومڕە ئەکادیمییەکانە، چوون یادەوەریی تێکەڵاوی خەیاڵەکانی مرۆڤ دەبێت ( ئەمەیان مەسەلەیەکی دیە و دەکرێ لە وتارێکی سەربەخۆدا باسی لێوە بکەم). ژمارە بە زارەکی وەرناگیرێت و هەر کراش پێویستە پرسی هەموو ئەو کەسانەی هێشتا لە ژیاندان لە هەر دێیەکدا بکرێت، نەک تەنها یەک دوو سەرچاوە کە خۆیان خەڵکی شوێنەکە نین و ئەوانیش بە ’دەڵێن’ وەڵام دەدەنەوە.

کورد بەم دواییە خەریکە چەند کتێبێک بە زمانی بێگانە بخاتە سەر ڕەفەکانی خوێندنەوە، بەڵام لەبری بەهێز ڕاگرتنی کەیسی ئەنفال، هەندێکیان هاتوون ژمارەکەی هیومەن رایتس واچ بە درۆ دەخەنەوە و ژمارەیەکی زۆر کەمتر پیشان دەدەن. ئەمە لە کاتێکدا ئێمە تەنانەت ئەگەر تەنها خاوەنی  10 هەزار قوربانیش بین، ئێستە کاتی ئەوە نییە، بەتایبەت بە زمانی بێگانە، چوون هێشتا 10 کەس بە ئەرێنی لەسەر کوردی نەنووسیوە، خاوەنی سەرچاوەی باش نین بۆ لەسەر نووسینمان، کێشەکەمان و جینۆسایدەکانمان دانی پێدا نەنراوە، بەم جۆرە ئاکارە نابەجێیە گومان لای هەر ئنستۆتیشنێکی فەرمیش دروست دەکات بۆ لێکۆڵینەوە لەسەر ئەنفال. جێگەی تێڕامانم نییە ئەم ئەنفالکردنەوەی ’ئەنفال’  لەنێو نەتەوەیەکدا ببینم بە دڕێژای مێژوو خۆخواردە بووە، بەڵام کە دەبینم  ئەم جۆرە بابەتە سانسۆری حکوومەت و چەندین دەزگای فەرمیی حکوومیی لەسەرە بە تەواوی ئەوانەم دێتەوە بیر کە نووسەر و ڕاوێژکاری لایەنە فەرمیە باڵاکان، بەڵام نە خوێندەوارن و نە  خوێنەر. ئەوەی لە خۆ ڕادەبینێت بێحورمەتی بە  ئازاری نەتەوەکەی خۆی بکات، خوازیارم یەک جار بتوانێت لە کۆڕێک یان نووسینێکدا بڵێت جولەکە سەد دانە قوربانیی کەمترە لەو ژمارەی خۆیان باسی دەکەن!

18-04-2014

 

 

پاش سەد ساڵ گۆشەگیری لە ٨٧ ساڵیدا ژیانی بە مەرگ بەخشی

 

 

سەردەمێک بڕیارم دا لە تەلەڤزیونی گەلی کوردستان کار بکەم، تەنها بۆ ئەوەی دەربارەی مارکیز وەرگێڕان بکەم و بە دەنگ لە بەشی وەرگێڕان تۆمار بکرێت

  مارکیز بە کەمترین دەربڕین زۆرترین واتای بەخشیوە

گابرێل گارسیا مارکیز ئەو مرۆڤەی هیچ ئەستێرەیەک لە ئاسمانیدا پیر نەبووە و هیچ  گیایەکیش لە پێدەشتیدا لە زەردبوون نەترساوە. ئەو ڕۆحەی مارکیز توانیویەتی بیکات بە بەر هەر کارەکتەرێکدا، هەر شتێک لە جیهانی ئەودا جیگای بووبێتەوە و بە پێنووسی ئەو وێنا کرابێت، ڕۆحێکی هەمیشە زیندوو و هەمیشە بەهار بووە،  لەسەر نەخشەی  پیربوون و مەرگ بێ نیشتمان بووە. نووسەرێکی باش نەیتوانیوە سڵاو لەگەڵ بەرهەمەکانی نەگۆڕێتەوە، خوێنەرێکی جدیش نەیتوانیوە بە خوێندنەوەی مارکیز تەمی بێ ئومێدی بەرانبەر بە زۆری و بۆریەکان و شەهیدکردنی تەکنۆلۆژیای کتێب نەڕەوێتەوە.

ئەو جیاواز بوو لە هەموو ئەو مرۆڤانەی بە لایدا تێ پەڕین و هەموو ئەوانەش مێژووی پیشەنەیان تۆمار کرد.. بەو بەڵگەیەی لەگەڵ ئەوەی سەدان نووسەری لاتینی  بەر لە مارکیز و لەگەڵ ئەو دەرکەوتوون، مەکسیکییەکان و ڕەخنەگرانی لاتینی پێیان وایە لە سەدەی هەڤدەوە و نووسەرێکی وەکو مارکیز دەرنەکەوتووە. خوارووی ئەمەریکاش  بە مارک ئەنتوێنی دەچوێنێت، لەگەڵ ئەوەی مارکیز سەرسامی نووسەری ئەمەریکی و هەڵگری خەڵاتی نۆبڵ ولیەم فاکنەر بوو، هەر بە خۆشیی ئەویش لە 1961دا بە پاسێک  سەرجەم خوارووی ئەمەریکا دەگەڕێت،  بۆ ئەوەی ئەو ژینگەیە ببینێت ویڵ لە نووسینەیکانیدا بەوی ناساندووە. ئەم سەرسامی ئەو بەو وێڵ لە سەرسامیی من دەچێت بە مارکیز بە ئاستیک کە سەردەمێک بڕیارمدا لە تەلەڤزیونی گەلی کوردستان کار بکەم، تەنها بۆ ئەوەی دەربارەی مارکیز وەرگێڕان بکەم و بە دەنگ لە بەشی وەرگێڕان تۆمار بکرێت، ئەمەشم کرد، من ماوەیەکی زۆر کورت لە تەلەڤزیون بووم، ئەوەندەی بیرم مابێت فریای تەنها دوو پرۆگرام کەوتم و ئیتر بە ڕوودانی شەڕی ناوخۆ من وازم هێنا. یان سەفەری مەکسیک بکەم چوون ئەوی لێ ژیاوە و زۆر چیرۆکی دی.

جیهانی مارکیز لای من لە هەموو ئەو نووسەرانەی پێی بەراورد کراوە مەزنترە، چونکە داهێنەرێکی جواننووس، دروستنووس و پاکنووس بوو.

جواننووس بە واتای ئەوەی مارکیز تەنها بە نووسینی واقعی سیحری کاریگەریی دروست نەکردووە، بەڵکوو جیهانی فەنتازی و واقعیی بە شێوەیەک تێکەڵاو کردووە،  کە سەرلێشیوان و خەیاڵبڵاوی لای خوێنەر دروست ناکات. بەو واتایەی ئەو توانی داڕشتنەوەی فەنتازیا لە دەرەوەی ژیان و ژینگەی واقعی مەکسیک و ئەمەریکای لاتینی نەکات، ژینگەیەک دروست نەکات بڵێت ئەم شوێنە لەسەر زەویبوونی نییە، بەڵکوو بە شیوەیەکی هێندە جوان ئەو ژینگانەی پێ ناساندووین کە زانیاریی مێژوویی گەورەی لەسەر وڵاتەکەی داوەوە و بە ئاستێک خوێنەر دەتوانێت بچێتە شوێنەکان و بیانناسێتەوە. لە کاتێکدا مارکیز لە هەر یەک لە (سەد ساڵ لە گۆشەگیری) و (خۆشەویستی لە سەردەمی کۆلێرە)دا، سەرجەم مێژوو دەگۆڕێ بە میتۆلۆجیا، لە هەمان کاتدا بە شیوەیەک تێکەڵاوی واقعەکەی دەکات، یەک: خوێنەری ئاسایی هەستی پێ نەکات و دوو: خوێنەری ڕەخنەگر لە یەکەم خوێندنەوەدا ئەو بە متۆلۆژیاکردنە بە ئاسانی نەبینێت  .

دروستنووس بە واتای ئەوەی مارکیز بونیاد و فۆرمی چیرۆکی تێکنەشکاندووە، لە هەموو چیرۆکەکانیدا کات، شوێن، ژێنگە، دۆخی کۆمەڵایەتی  و کولتووری، چنینی ڕووداو، کلایماکس، کێشەی دەرەکی و ناوەکیی کارەکتەر، کەسیەتی و شێوازی کارەکتەر، سەرەتا و کۆتایی دەرئەکەون. فۆرمێکی ئینشانووسیی بەکار نەهێناوە بە ناوی چیرۆک و پرۆفیشنالیزمی لە نووسیندا لەبیر نەکردووە. هیچ چیرۆکێک نابینین لە تیکستێکی شیعری یان زمانەوانی و ئینشایی بچێت، بەڵکوو بە وردی هەموو ئامرازەکان و پێکهاتەکانی نووسینی چیرۆکی ڕەچاو کردووە. لە لایەکی دییەوە فۆرم یان تەکنیکی نووسینی ئازاد بووە، دەستی کردووە بە نووسین و تەکنیک خۆڕسکانە دروست بووە، وەکو خۆی لە دیدارێکیدا لەگەڵ مارلیس سیمۆن لە (نیۆیۆرک تایم) ساڵی 1988 بڵاو بووەتەوە دەڵێت: ’پێویست ناکات بە دوای ستایلدا بگەڕێیت، دەتوانیت لە کاتی نووسیندا ستایلێک دابهێنێت لەگەڵ ناوەڕۆکدا بگونجێت، تەنها بابەتیش ستایل ناسەپێنێت، بەڵکوو ژینگە و دۆخی نووسەریش ڕۆڵ دەبینێت، ئەگەر هەوڵت دا ستایلێکی نەگونجاو بەکار بهێنێت سەرکەوتوو نابێت..’، دەیان ستایلی جیاوازی چیرۆکەکانی ئەم وتەیەی دەسەلمێنن.                                                           

مارکیز پاکنووسە بە واتای  وتەکەی هەمنگوای دەڵێت: کورت، پوخت و ڕوون بنووسە، لای مارکیز پراکتیز کراوە. لەگەڵ ئەوەی مارکیز شەرعیەتی بەکارهێنانی وێنە و ڕستەی و  وشەی شیعری بەسەر چیرۆکدا سەپاند. لەگەڵ ئەوەشدا ئەم فاکتەرانە لە شوێن و لەگەڵ ناوەڕۆکی گونجاودا بەکار هێناوە. زۆر پوخت نووسیویەتی خۆی لە دووبارەکردنەوەی ئایدیا و دەستەواژە و ڕیزبەندی وشە پاراستووە. لە گەڵ ئەوەی زمانی ساکار نییە، لە هەموو ڕستەیەکی تێدەگەیت و زیادەڕۆی لە داڕشتندا نەکردووە. مارکیز توانیویەتی 500 لاپەڕە لە 150 لاپەڕەدا دەرببڕێت، ئەمەشە وای کردووە  ئەو خوێندنەوانەی بۆ کتێبەکانی کراوە لە خودی کتێبەکان درێژتر بن. چونکە خوێنەران و ڕەخنەگرانی ئەدەبی لە بەردەم شاکاری مەزن و پوختداندان، بە کەمترین دەربڕین، زۆرترین واتای بەخشیوە. ئەم توانا و پرۆفیشنالیزمییەی مارکیز لە نووسیندا، وای کردووە خوێنەرەکانی مارکیز هەموو زمانەکانی جیهان بێت، تەنانەت خوێنەری ئینگلیزیش کە لە بنەمادا خوێنەری فەنتازیا و خەیاڵ نییە.                              

ئەو جوانیانەی مارکیز لە نووسیندا دروستی کردووە، ئەوەیە کە توانای بەسەر هەموو فاکتەرە دروستەکانی نووسیندا شکاوە، هەموو جوانیەکانی لە ئاستێکی بەرزدا  ئامادەییان هەیە، توانای تەنها لە چوارچێوەی خەیاڵدا، یان یەک  فاکتەری دیاریکراودا قەتیس نەماوە. بۆیە تەنانەت ئەو خوێنەرانەش کە کولتووری خوێندنەوەیان لە فەنتازیای واقعییەوە دوورە، مارکیز دەخوێننەوە، چونکە جوانیەکانی دی چێژیان پێ دەبەخشێت. لەگەڵ ئەوەی هەتا 17ی 4ی 2014 کە کۆچی دوایی کرد، تەنها بیست و دوو کتێبی نووسیوە، ئەم هۆکارە باسکراوانە مارکیزیان کردووە  بە یەکێک لە کاریگەریترین نووسەرەکانی جیهان.

18-04-2014

The Eyes on Dara Aram

KaziwaSalih

Painting and music are similar to love; they have an international language. No matter what language you speak, or even if you can’t speak, the eye languages will fascinate you, will feed your imagination, and shake your heart.

When Contemporary painter Dara Aram left Kurdistan in 1988 (in 17th of March 1988, was the brutal massacre of the oppressed and innocent people of Halabja by the Iraqi regime. It was commanded by Saddam Hussein's cousin Ali Hassan al-Majid in his capacity as head of the Northern Bureau of the ruling Ba’ath party.                                     

 In 23-02 of the same year, not long after this infamous crime, the regime began its ANFAL military campaign.  Within a few months 182 thousands Kurdish civilians were transferred from Kurdish villages towards southern Iraq.  Afterwards we learned they had been buried alive in great trenches. In addition,the regime vandalized 4500 town and villages.) Therefore, many Kurds fled seeking for protection. Dara is one those whochose Canada as a homeland.  He started painting, and language didn’t impede him. As long as he had his prolific profession and creative skills that reflected his vision’s language, the tongue’s language was not important.

Aram has exhibited over 80 solo and group shows worldwide in galleries and museums, including Japan, Germany, the Netherlands, Denmark, Sweden, Norway, the UK, the Middle East and North America. He has received numerous grants and awards and has lectured and taught at a number of colleges, universities, elementary and secondary schools. He has donated numerous works to charities and cultural events.

Sometimes being in exile becomes the burial ground of creativity, sometimes it inspires creativity; defies dusk, to craft a scope for light. But Aram said,“Canada has given me freedom, dignity, and a recognition of respect for the human being, a recognition that I didn’t have in my birth place, Kurdistan under dictatorial regimes. It has given me an opportunity to start a new life in a diverse society.  Canada has opened doors to the development of my career as a visual artist.  It has become my safe haven, a place where I can meet many friends in a vast, beautiful country and where I can enjoy the peace and the enriching opportunities.  I can honestly say that Canada has not taken anything from me but has given much.”

It’s not surprising to hear appreciable praise from the artist, as long as the most worthy treasure for creativity is the place to find a scope for one’s self, and obtain positive feedback from those fascinated by a glint of creativity more than wink of treasure, as Aram experienced.

“Several examples of these opportunities are; I was a board director for the Scarborough Arts Council; I was on the program committee and a juror for A Space; I was a juror for selecting artists’ grants at the Toronto Arts Council; In 1999, I received an award for the best abstract painter amongst 100 other artists at the Toronto Arts Outdoor Show; I have received 12 arts grants from the period 1994 to 2008 through the Ontario Arts Council.  I can honestly say that Canada has not taken anything from me but has given much.”

Artists, since time immemorial, have conveyed their message with images rather than logical, linear statements.  That is what Aram believes. It is a journey into the imaginary realms of the unconscious.  The abstract forms and mythological themes that emerge on his canvas serve as an inspiration to the modern industrialized individual, who urgently needs to reconnect with his or her lost soul.  This soul lies languishing under the weight of our modern, cold, corporate world where profits and statistics reign supreme over the human spirit.  Humanity needs desperately to find spiritual security in this mechanized epoch of globalization.  Dara Aram decorated his works with abstract, especiallypaintings that offer themes on Kurds’ issues, Mesopotamian rhythm and Canada beautiful nature.

“Wonderful painting can be made with simple materials and imagination. I used available material to create canvas and paper to draw numerous paintings in acrylics and mixed media. From painting, the viewer gets a visual expression about human history and civilization. It takes us thousands of years, to the significance and recognition of past and present cultural identity and the human spirit; a reminder of the importance of the birth of civilization and its contributions to contemporary times.”

One who has a special imaginary world for oneself has different utensils to express love. I have often said that no matter whether your most loved one is a human or a thing, sometimes we want to be remote from them, to not let love fade into bitter reality. We can articulate that love with our creativity and values. Even if you are far away from your homeland .you don’t have to worry about becoming remote from ones’ self; and nothing whatsoever would remove you from what you love.  This would enable you toput your homeland in your suitcase and take it wherever you go; Aram hasn’t seen his homeland for over 25 years, but he’s always there through his works.

 “When you leave a place that you have considered your home and you are away for a long time, it is difficult to go back because of bad memories…politically, socially and emotionally.  However, you will always have compassion for the birthplace that you no longer are a part of.  I immigrated stateless but was very fortunate in being placed in this country, Canada, which I now call home.”

It is not the end when art becomes the first love, and occupies the entire life of some. The beginning of each new project is like renewing a contract with life. Although Dara Aram can make ends meet, he can’t live without painting and the exquisiteness of colours; the colours that utter all the languages on the globe and require only eye language for communication and understanding.

.

Wisdom of Being Blind 

by Kaziwa Salih

 http://awritersgallery.wordpress.com/2014/03/03/wisdom-of-being-blind-by-k-salih/ 

Posted on March 3, 2014

From my apartment’s balcony on the 20^th floor, I’m looking at people as they pass on the road below. People, cars, everything looks very small from here, as small as a dot on a dice. In the past I would have liked to have vision to see the tall palaces and mansions people frequently talked about; to see children smile and adult emotion. But I never thought, gazing down, from the top of those palatial roosts, things would be this filthy. I now know why politicians and sovereigns always view their subjects as insignificant; because they never descend from their flayed illusions. They always look down at the people, while they hallucinate about themselves and their opulence.
I begin to detest being on the balcony, and come in to the dining room.  I prefer to drink a love triage of past memory; the time I was a disappointed guitar player; and he was handling all my sorrow. I turn on the TV. For half an hour I wait, longing for a romantic song that will be my imagination’s adornment; but the news is about wars, terror, weapons, and killing. Will it ever end? Thirty thousand women in Darfur are raped in a single day. Russia has sold eighty thousand fatal weapons to Iraq. Damn! Iraq does not have eighty organizations to protect human rights, the environment, and social development, but it needs eighty-thousand destructive and murderous weapons. I almost wish that I lost my sense of hearing as well, so I would not have to hear anymore about injustice and defeat.
Had I known being sighted would be this difficult; I would never have permitted my eyes to be introduced to light. However, it wasn’t my fault; it was the fault of love. I drift back to that tender time when love, innocently became my sustenance.
Ugh, I cannot forget those days when I was a blind, guitar-playing girl. I played my guitar on the street, and people would throw change into my guitar box, or bring me water and something to eat. That was my life. I was trying hard to earn money for an eye operation. I pretended I could see, but on most evenings, some of the young men of the city – drug users, would rape my dreams, as Darfur’s women were raped, and steal my money. They knew that even if I went to the police, I wouldn’t be able to identify them, and they wouldn’t be found.  I’m not saying that sometimes I didn’t think of them as beasts. For these reasons I am very cautious with human beings. It punctures my soul when I remember how those men, once tried to break my guitar.
One day, when they tried to steal my money again, I heard a man give them a good lesson with his elbow, preventing their thievery. He stayed with me until evening, returned me to my home, and protected me.
The next day I waited for passersby. I waited for people’s sympathy to help me towards gaining my sight. I felt a serene hand by head. It combed the hair on my right side with passionate rain, and gave me a piggy bank to put my money in. Ever since that moment, the hand would take me home, protecting me from those who spoiled my dreams and hopes. All of this, without knowing what this man looked like; what was his colour; whether he was a young or old; handsome or ugly. He was compassionate, which made him ideal in my eyes. Day-by-day his caring for me bloomed. He took me to the doctor. He was certain that my eyes would regain sight, if surgery could be performed. When news of my surgery was confirmed, he was carried by happiness. He said: “A burden has been lifted. Do not worry about anything; your sight is my duty. Soon, your eyes will alight on the wilderness and the world, or will light on me.” He laughed, and tapped my shoulders.
I was not so much interested in seeing the world, as I was in seeing him. I thought more about embracing my beloved with abundant love, than anything the doctor told me. When he heard how much the operation would cost, I overheard him say to the doctor: “Doctor, all that I have saved and collected throughout my life is not enough, but I will multiply the hours of my work day, and pay the entire amount within a month.”
He kept his promise. He worked three different jobs during the day. I would almost have preferred to stay blind, than expose him to this tiring routine. After two days, my dissatisfaction with the situation resulted in my illness I knew I could not live without talking to him, without embracing my love. He would talk to me for hour and hours. I came to call him my “dear, crazy man,” which might seem peculiar. But, in my encounters with many who have passed through these streets, I have learned that lunatics have kinder hearts, and deserve more love and appreciation than the others. Oh, how I wish the madman’s insane laws ran this world; there wouldn’t be wars or hatred between people.
Yes, he was dear to my heart because he was the only person who was able to ignite the lamp of my spiritual essence. I was eager to return to optical light to see him with my own eyes, this great person, who did so much to help me. We could play guitar together, a love we shared. My “crazy darling” called me the greatest guitar player. He was convinced of my future success, and promised he would support me when I became a super star. This would mean all of his dreams would come true as well.
Oh, God of love, how difficult that month was; I was glad when his work finally came to an end. But, even in the few hours that were devoted to rest, he planted hope in my heart. I did not believe the world of love and tenderness that engulfed me could exist.  I felt sorry about the years I had spent blind and deprived of such kindness. I told myself I was mistaken, when I harshly mistrusted human beings and imagined that all people were like the mindless youths, who harassed me on the street.
The yearnings of my soul prevented me from thinking about the surgery. When the doctor announced the operation was a success, I was unable to express one word, in any language. No single word could express the happiness I felt after opening my eyes for the first time in my life. I saw his eyes first. The warmth and joy I saw in his eyes, made me drunk and I melted me in the lap of love. I did not pay attention to the rest of his features. I was certain that whatever he looked like would not affect my love for him. When my euphoria eased, I saw his features. It’s true the person before me wasn’t as handsome as I thought he would be, but in my view, features do not change the fact he is a human being I can trust. We married. Ever since that fateful time, I have looked for the signs that cause the crossing from one stage to another. Within the space of one month his personality changed and he became a different person. It was like changing white to black; good to bad and; bad to worse.
Oh Gosh, I am not sure how someone is able talk about the depth of happiness at length, but talking about this kind of pain is like trying to stretch a sentence beyond its limit. Anyway, I finally reached the conclusion that the man who I called my dearest, had stepped out of the circle of love he had drawn for us. After only one month, my fingers, which were once magic fingers, became the fingers of failure and weakness. My melody, which he said he lived by, became a threat. A perverted miracle had occurred and changed his words to lies; his actions to betrayal. I will never forget the many days, which passed without his breathing a word to me, or the days he was cynical:
“I regret everything I have done for you. My charity should have made you my slave. You should not refuse me anything, but you shamelessly talk about your rights and responsibilities what a shame! You are now simply a parasite and do not have any rights. You have received all of your rights when you had your eye surgery.
“Excuse me? What are you talking about?” I asked.
“I have given up my life: my time, my work, my family, my friends and relatives, all for you. No one would do what I have done. I was a stupid man to help you. Anyone else would kiss my hand daily for what I have done for her, but you do not.” He shouted
“For hells sake” I shrieked, “do we have a master and slave relationship or do you have a bond between a husband and wife?
“They are the same,” he argued
“You are wrong” I said in defiance, “You hid the fact that you grew up in a clan until after our marriage.” I opened the window to reduce the strong stink of herbal hair remedy that was on a bald part of his head, and continued, “When you offered to help me, I didn’t know you, nor could I see you. Whatever you did for me was of your own free will. I didn’t force you to do anything. I begged you a hundred times not to work so hard. I didn’t want you to suffer because of me”.
“I was senseless!” he snapped, “If had helped any other woman the way I helped you, she would have been kissing my hand daily. She would have spent her time creating wonderful works of art then forfeit her signature for mine.
“I do not understand what you mean. You want me to produce artwork and present it to you? That isn’t a problem; I have done that many times. If you have no respect for what I have done for you, then your memory is falling you and you have a moral problem,” I said
“You are a stupid woman, you don’t understand. If any other woman had produced art works, she would have published them under my name.”  He retorted
“If you helped me because you wanted a hand-kisser, a slave, and fame, at expense of my work and myself, then I suggest you find a sugar mama. You have crossed the red line, and I am not interested in discussing this with you any longer
I do not want to remember that absurdity and its wounds, any more. I do not want to remember the times he acted as if he was the only one who could decipher my insane heart, and comprehend my feelings. I do not want to go back to that time, when my dream and trust fell down with autumn’s leaves.  No, even I do not want to speak or think of it any more.
Now, I live blindly and have decorated my eyes with black glasses. During the day, at the usual time, I go to the street and strum on my guitar until evening. I do not want the benevolence man because in the end, it turns to hatred and rancor. I see sighted people passing by. Their hungry eyes are on the alert for the police. They are looking to know whether the police are around or not, so they can take whatever money I have in front of me. I laugh at them. These blind men will never know I’m not blind anymore. They imagine my smile is a request for money. I continue to laugh and smile, sometimes with caution and fear. I watch them with closely; to make sure they don’t plunder my dreams with their mischief. Those ordinary people will never know the truth behind my black glasses. I always laugh at these people and laughter becomes a big part of me. Nothing works faster than laughter to bring your mind and body back into balance.